İsveç’in NATO, Ukrayna’nın AB üyeliği önündeki tek engel: Viktor Orban

Hüseyin Can TOPKAYA

huseyincantopkaya@intell4.com

Nisan 2022’de gerçekleştirilen seçimleri kazanarak Macaristan’daki iktidarını koruyan Viktor Orban, Avrupa Birliği ve NATO ile ilişkilerinde sorunlar yaşamaya devam ediyor.

Son yıllarda Rusya ile ekonomik, siyasi ve ticari ilişkilerini geliştiren Orban yönetimi, başta Ukrayna olmak üzere birçok konuda Brüksel ile farklı düşünüyor. Orban’ın Rusya ile yaptığı doğal gaz ve enerji alanındaki anlaşmalar, ABD ve Batı ülkelerinin Macaristan karşısında daha sert bir politika izlemesine yol açıyor.

Orban ise Batı’dan gelen tüm eleştiri ve itirazlara rağmen Moskova ile iş birliğini artırma yoluna gidiyor. Nisan 2022’de seçimlerdeki başarısı sonrası Orban’ı ilk tebrik eden liderlerden biri de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin olmuştu. Orban, seçimin ardından yaptığı zafer konuşmasında, Avrupa Birliği’ne yönelik eleştirilerde bulunmuştu.

Budapeşte ile Brüksel arasında yaşanan Ukrayna anlaşmazlığı, son dönemde iki taraf arasında tansiyonun daha da yükselmesine neden oldu. 

14 Aralık’ta Avrupa Birliği (AB) liderleri, Ukrayna, İsrail-Filistin arasında devam eden savaş, genişleme ve bütçe konularını görüşmek üzere Brüksel’de bir toplantı gerçekleştirdi.

Zirve öncesi AB Konseyi Başkanı Charles Michel, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın bir araya gelmesi dikkat çekti. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Almanya Başbakanı Olaf Scholz da zirve öncesi Orban ile bir araya gelerek Ukrayna meselesini görüştü.

Zirvede AB liderleri, Ukrayna ve Moldova ile üyelik müzakerelerinin başlatılması, Gürcistan’a ise adaylık statüsü verme konusunda anlaşma sağladı. Bu anlaşmanın hemen ardından ise Macaristan yönetimi Kiev’e yönelik 50 milyar euroluk AB yardım fonunu bloke etti.

Orban, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Gece mesaisinin özeti: Ukrayna’ya ekstra paraya veto” dedi. 

AB liderleri ise Ukrayna’ya yardım görüşmelerinin 2024 başlarında yeniden başlayacağını açıkladı. Hollanda Başbakanı Rutte, Macaristan dışında 26 ülkeyle anlaşmaya vardıklarını söylerken, “Viktor Orban henüz bunu yapamadı. Önümüzdeki yılın başlarında bir anlaşma yapabileceğinden oldukça eminim. Ocak ayının sonlarını düşünüyoruz” dedi.

Orban ise yaptığı açıklamada, “Macaristan’ın diğer 26 ülke tarafından yapılan bu ‘anlamsız’ seçimin sorumluluğunu paylaşmak istemediğini” ve “bu nedenle çekimser kaldığını” söyleyerek veto kararını savundu.

Orban, “Macaristan’ın tutumu nettir: Ukrayna AB üyeliği müzakerelerine başlamaya hazır değildir. Bu koşullar altında Ukrayna ile müzakerelere başlamak tamamen anlamsız, mantıksız ve yanlış bir karardır, Macaristan bu tutumunu değiştirmeyecektir” ifadeleriyle de Budapeşte’nin önümüzdeki dönemdeki tutumuyla ilgili önemli mesajlar verdi.

Orban’ın itirazlarına rağmen AB’nin müzakereleri başlatma kararının, tam üyelik yolunda yıllarca sürebilecek uzun ve son derece teknik bir sürecin ilk adımı olduğu belirtiliyor. 

Euronews’in aktardığına göre, bundan sonra katılım müzakereleri için bir yol haritası belirleyen ayrıntılı bir belge olan bir müzakere çerçevesi hazırlanacak. Bu belgenin ise 27 üye devlet tarafından oybirliğiyle onaylanması gerekiyor. 

Brüksel’in ise önümüzdeki dönemde hem Ukrayna’nın üyeliği hem de Kiev’e yönelik ekonomik destek konusunda Macaristan engelini aşmak için farklı çözüm yolları üzerinde durması bekleniyor.

VİKTOR ORBAN İSVEÇ’İN NATO’YA ÜYELİĞİNİ BEKLETİYOR

AB ve NATO ile ilişkilerinde sorun yaşayan Orban yönetimi, İsveç’in ittifaka üyeliği konusunda da Rusya tarafından olumlu karşılanan bir politika izliyor. Orban, “İsveç’in güvenliğini tehdit eden bir durum yok” ifadelerini kullanarak, ABD ve Batı’nın öne sürdüğü güvenlik gerekçelerini reddediyor. 

Orban, İsveç’in üyeliğinin onaylanması konusunda Macaristan’ın acelesi olmadığını dile getiriyor. Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto ise sürekli olarak İsveçli siyasetçilerin eleştirilerine, suçlamalarına ve iddialarına maruz kaldıklarını söylüyor. Macar Bakan, İsveç’in Budapeşte hakkında “demokrasiye sahip olmadığı ve diktatörlük olacağı” suçlamalarını yönelttiğine dikkat çekiyor. 

Szijjarto, 14 Haziran’da yaptığı açıklamada, Budapeşte hükümetinin İsveç’in ittifaka üyeliğini desteklediğini, ancak son kararın Stockholm hükümetinin ülkesine yaptığı “hakaretleri” de dikkate alarak parlamentoya ait olduğunu söylemişti.

Macar Bakan ayrıca, İsveç’in Budapeşte’ye yönelik eleştirilerinin, Stockholm’ün NATO üyeliğini onaylamamaları için geçerli bir sebep olduğunu ifade etmişti. 

Orban hükümeti, 28 Haziran’da İsveç’in NATO üyeliğine onay oturumunun sonbahara ertelendiğini açıklamış, muhalefet ise 31 Temmuz’da Stockholm’ün ittifaka katılımını onaylamak için özel parlamento oturumunu başlatmıştı. İktidar partisinin milletvekilleri oturumu boykot etmiş, yeterli çoğunluk sağlanamadığı için oylama yapılamamıştı.

NATO’nun Doğu Avrupa’da genişlemesini eleştiren Orban, İsveç’in ittifaka üyeliği konusunda da Rusya ile sorun yaşamak istemiyor. Orban, İsveç’in NATO’ya üyeliği sonrası bölgedeki gerilimin daha da yükselebileceğini ve Ukrayna savaşının farklı ülkelere de yansıyabileceğini düşünüyor. 

Macar lider, AB ve NATO’nun iktidarının dış politikası üzerinde söz sahibi olmasını istemiyor. AB ve NATO’dan gelen tüm eleştirilere, tepkilere ve itirazlara rağmen Orban yönetiminin Rusya ile ilişkileri gelişiyor.

2024 yılının başlarında Ukrayna’nın AB, İsveç’in ise NATO üyeliği konusunda Orban yönetiminin olumsuz tutumunu sürdürmesi öngörülüyor.