ABD'nin çekilmesinin ardından Afganistan'ı neler bekliyor?

2001 yılında ABD’nin Afganistan’ı işgali ile başlayan süreçte, ülkeye bir türlü barış ve huzur gelmedi. İkiz Kuleler saldırıları sonrası ülkeyi işgal eden ABD, terörü kendi kaynağında bitireceğini savundu. 2001 yılında ABD’nin Afganistan işgalini, 2003 yılında Irak işgali izledi. Uzun yıllar boyunca bölgede siyasi istikrar sağlanamazken, yaşanan savaşlarda milyonlarca sivil hayatını kaybetti.

Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın göreve gelmesi ile birlikte ABD’nin Orta Doğu politikaları farklı bir yöne doğru evrilmeye başladı. Trump’ın bir iş insanı olması nedeniyle tüm siyasi olaylara ekonomik açıdan yaklaşması, ABD’nin bölgedeki harcamalarını tartışma haline getirdi.

Başkanlığı döneminde Trump, ABD’nin Suriye, Irak ve Afganistan gibi ülkelerdeki ekonomik faaliyetlerini ciddi bir şekilde eleştirmeye başladı. ABD’nin söz konusu ülkelere milyonlarca dolar harcadığını söyleyen Trump, bunun karşılığında herhangi bir kazançlarının olmadığını sık sık dile getirdi.

Bush döneminde başlayan ve Obama döneminde devam eden ABD’nin Orta Doğu’daki etkin varlığı, Trump dönemi ile birlikte sorgulanmaya başladı. İlk defa Trump döneminde ABD’nin, Suriye ve Irak gibi ülkelerden çekileceği yönünde iddialar gündeme geldi. Ancak Trump döneminde çekilme süreci ile ilgili somut bir adım atılmadı.

20 Ocak’ta ABD Başkanı olarak Beyaz Saray’da göreve başlayan Biden, Trump zamanında uygulanan politikaları terk etmeye başladı. Biden göreve geldikten sonra ilk iş olarak, yeni dönemde en büyük hedeflerinin Rusya ve Çin ile rekabet etmek olduğunu söyledi. Yemen’deki savaşta koalisyon güçlerine verilen askeri desteğin sonlandığını duyuran Biden, İran ile yapılan nükleer anlaşmaya geri dönmek için müzakerelere destek verdi.

Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde atılmayan somut adımlar, Biden ile birlikte atılmaya başladı. Biden, geçtiğimiz aylarda ülkesinin Afganistan’dan çekilme sürecinin başladığını duyurdu. Ayrıca Biden, Afganistan’dan tamamen çekilme sürecinin 11 Eylül 2021 tarihinde sonlanacağını söyledi. Biden’ın bu açıklamalarının ardından Amerikan ve NATO askerlerinin Afganistan’dan çekilme süreci başladı.

Siyasi ve askeri olarak Afganistan’da hiçbir başarı elde edemeyen ABD, kendisini bir bataklığın içerisinde buldu. 20 senedir Afganistan’da bulunan ABD, ülkede siyasi istikrar, huzur ve barış ortamını bir türlü sağlayamadı. Bölgede büyük çıkmaza giren ABD, kaybettiği binlerce askerinin yanı sıra ekonomik olarak büyük zarar gördü.

ABD’nin Orta Doğu’daki ülkelere harcamaları devam ederken, Çin ve Rusya gibi ülkeler ekonomik olarak oldukça güçlü hale geldi. Özellikle Çin’in teknoloji başta olmak üzere birçok alanda gösterdiği gelişim ve üretim gücü ABD’nin ekonomideki tahtını sallamaya başladı. Bazı uzmanlar Çin’in ekonomik olarak ABD’yi geride bıraktığını dile getirirken, bazı uzmanlar ise çok yakın bir zamanda Çin’in ABD’yi tamamen geçeceğini ifade ediyor.

Bölgedeki gereksiz askeri harcamalarına son vermek isteyen ABD, Çin ve Rusya gibi süper güçler ile ekonomik olarak daha güçlü rekabet etmek istiyor. Ancak Afganistan’dan tamamen çekilme kararı alan ABD, bölgeye Rusya ve Çin’in yerleşmesini ve kendisinin yerini almasını istemiyor. Afganistan’da siyasi istikrarsızlık devam ederken, ülkenin yüzde 70’i Taliban güçlerinin kontrolü altında bulunuyor. Bir yandan Çin ve Rusya’nın bölgeye yerleşmesinden endişe duyan ABD; diğer yandan ise Taliban ile hükümet güçleri arasında bir çatışma yaşanması ihtimalini göz önünde bulunduruyor. Bu sebeple ABD, Afganistan’dan çekilme sürecinin devam ettiği şu günlerde, yeni dönem için bazı formüllerin üzerinde duruyor.

TÜRKİYE, MACARİSTAN VE PAKİSTAN GÜVENLİĞİ SAĞLIYACAK

ABD ve NATO kuvvetlerinin Afganistan’dan çekilme süreci devam ederken, yeni dönemde Afganistan’da hangi ülkenin güvenliği sağlayacağı merak konusu. Özellikle ülkenin yüzde 70’ini kontrol eden Taliban’ın, hükümet güçlerinin etkin olduğu yerleri ele geçirmesinden endişe duyuluyor. Bu nedenle ABD ve NATO, çekilme sürecinin ardından bölgenin bazı ülkeler tarafından korunmasını istiyor. Afganistan’ın başkenti Kabil’de bulunan havalimanı, ABD ve NATO müttefikleri tarafından stratejik önemde bulunuyor. ABD özellikle Kabil Havaalanı’nın Taliban’dan korunmasını istiyor.

Geçtiğimiz günlerde ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında NATO Zirvesi’nde bir yüz yüze görüşme gerçekleşti. İki lider arasında gündeme gelen konulardan biri de Afganistan’daki yeni süreç oldu. ABD’nin çekilme sürecinin tamamlanmasının ardından Kabil Havalimanı’nı; Türkiye, Macaristan ve Pakistan’ın birlikte koruması konusu konuşuldu.

İki liderin görüşmesi hakkında açıklamalarda bulunan ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Joe Biden’ın, Türkiye’nin Kabil Havaalanı’nın güvenliğinin sağlanmasında önde gelen bir rol oynaması konusunda fikir birliğine vardıklarını dile getirdi.

Sullivan, “Liderler Türkiye’nin Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı’nın korunmasında önde gelen bir rol oynaması konusunda net taahhütlerde bulundu ve şu anda bunun nasıl gerçekleştirileceği üzerinde çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.

20 yıldır Afganistan’da bulunan ABD ve NATO müttefikleri, Afganistan’daki kritik noktaların güvenliğinin sağlanmasını istiyor. Taliban başkent Kabil’den çekilerek farklı dağlık kesimlere dağılsa da; Afganistan’da en etkili güç olmaya devam ediyor. Aylardır yapılan Taliban ile Afgan hükümeti arasındaki barış müzakereleri ise sonuçsuz kalmıştı.

Taliban ile bir barış anlaşması sağlayamayan ABD, çekilme sürecinde özellike Hamid Karzai Havalimanı’nın güvenliğine çok önem veriyor. Güvenliğin sağlanması konusunda öncelikli yerler arasında bulunan Kabil Havaalanı, Afganistan’ın dış dünya ile bağlantısında kilit bir rol oynuyor.

Uluslararası yardım kuruluşlarının Afganistan’a gerekli olan yardımları yapabilmesi için Hamid Karzai Havalimanı oldukça önemli bir konumda bulunuyor. ABD ve NATO, Afganistan’dan çekilirken, Türkiye’nin bölgede güvenliği sağlamasını istiyor.

Türkiye’nin Afganistan’daki uluslararası güç kapsamında yaklaşık 500 askeri ülkede bulunmaya devam etse de; önümüzdeki dönemde bu sayının daha da artacağı öngörülüyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan NATO Zirvesi’nin ardından yaptığı konuşmada, “Taliban gerçeğini kenara koymak mümkün değil. Bir diğer konu yine Afganistan’da biz Pakistan’ı ve Macaristan’ı da yanımıza alma düşüncemizi kendilerine söyledik. Şu an itibariyle bir mülakat söz konusu. Bir sıkıntı söz konusu değil” ifadelerini kullanmıştı.

Türkiye’nin yeni dönemde Afganistan’daki asker sayısını artırması ve yeni dönemde ülkede daha etkin bir şekilde bulunması bekleniyor. NATO’nun en önemli müttefiklerinden olan Türkiye’nin, bölgede Macaristan ve Pakistan ile birlikte gerekli güvenliği sağlaması öngörülüyor. Ancak bu durum birtakım riskleri de beraberinde getiriyor. Türkiye askerlerinin de ülkeden çekilmesi gerektiğini söyleyen Taliban, bölge ve NATO müttefikleri için tehdit oluşturuyor.