Taliban ilerlemeye devam ediyor, halk komşu ülkelere göç ediyor

20 Ocak’ta ABD’de başkanlık koltuğuna oturan Joe Biden, göreve geldikten kısa bir süre sonra ülkesinin artık Afganistan’dan çekileceğini duyurdu. 1 Mayıs’ta ABD ve NATO güçleri ülkeden kademeli olarak geri çekilmeye başladı. Biden daha önce yaptığı açıklamada, Afganistan’dan çekilme sürecinin 11 Eylül’de tamamlanacağını açıklamıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde Biden, tarihin 31 Ağustos’a çekildiğini duyurdu.

ABD ve NATO ülkelerinin Afganistan’dan çekilmeye başlamasının ardından, ülkenin büyük bir bölümünü kontrolü altında tutan Taliban, daha hızlı bir şekilde ilerlemeye başladı. Birçok ilçe ve şehir merkezini ele geçiren Taliban, başkent Kabil’e doğru ilerleyişini sürdürüyor. Taliban ilerlemeye devam ederken, ABD’nin çekilmesinin ardından ülkede hiçbir yabancı gücün kalmamasını istiyor. Daha önce yaptığı açıklamalarda, Taliban, çekilme sürecinin ardından ülkede kalan güçlerin işgalci sayılacağını açıklamıştı.

Taliban başta başkent Kabil olmak üzere tüm ülkeyi kontrol etmek isterken, Afganistan’daki hakimiyeti tek başına ele geçirmeyi hedefliyor. Bu durum, ABD ve NATO destekli Eşref Gani’nin Cumhurbaşkanlığı’ndaki Afgan hükümetini zor durumda bırakıyor. Bugüne kadar ABD tarafından desteklenen ve ABD ordusundan her türlü yardımı alan Afgan hükümetinin, çekilme sürecinin ardından çökebileceği dillendiriliyor. ABD’li generaller ve yetkililer tarafından yapılan açıklamalarda, çekilme sürecinin ardından ülkede iç savaş yaşanabileceği ve hükümetin çökebileceği dile getiriliyor.

Bir yandan ABD ordusunun çekilme süreci ve bir yandan da Taliban’ın ilerleyişini sürdürmesi Afgan halkında büyük bir panik yaratıyor. Bir iç savaş yaşanmasından endişe eden Afgan halkı, bulundukları yerleri terk etmeye başladı. Özellikle Taliban’ın geçmişte birtakım eylemleri ve faaliyetlerinin bilinmesi nedeniyle halkın endişesi her geçen gün büyüyor.

ABD ve NATO ülkeden çekilirken, kalıcı bir barış anlaşması imzalanamadı. Taliban ile Afgan heyetleri Katar, İran, Rusya gibi ülkelerde defalarca kez bir araya gelirken, yapılan görüşmelerin ardından bir türlü barış anlaşması sağlanamadı.

Taraflar arasında kalıcı bir barış anlaşmasının sağlanamaması, ilerleyen dönemlerde ülkede iç savaş yaşanma ihtimalini güçlendiriyor. Afganistan’ın komşusu olan ülkeler ise yaşanan gelişmeleri endişe ile izliyor. Afganistan’ın;  İran, Pakistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Özbekistan gibi ülkelerle sınırı bulunuyor. Afganistan’a komşu olan tüm ülkeler, Afganistan sınırlarındaki güvenlik önlemlerini artırmış durumda. Özelikle Tacikistan ve İran gibi ülkeler Afganistan sınırına askeri sevkiyat gerçekleştirdi.

Afganistan’da yaşanan gelişmelerden endişe duyan halk, komşu ülkelere sığınarak yaşanabilecek savaştan kaçmak istiyor. Ülkenin birçok noktasında Afgan hükümeti ile Taliban güçleri arasında çatışmalar ise devam ediyor.

Afganistan’da yaşanan göç durumu, komşu ülkeler ile birlikte Asya ve Avrupa’daki birçok ülkeyi endişelendiriyor. 2011 yılında başlayan Suriye olaylarının ardından yaşanan göç hareketi, dünyadaki birçok ülkeyi etkilemişti. Özellikle Lübnan, Ürdün, Irak ve Türkiye gibi komşu ülkelere sığınan Suriyeli göçmenlerin bir kısmı ise Avrupa ülkelerine gitmişti.

Avrupa ülkeleri göçmen konusunda katı ve sert bir tutum takınıyor. Özellikle Suriye olayları; Avrupa’nın göçmenleri istemediğini ve yaşanan göçü engellemek için her türlü girişimde bulunduklarını gözler önüne serdi. Demografik yapının bozulması, kontrolsüz nüfus artışı, ekonomik maliyetin artması gibi etkenler, Avrupa’nın göçmenlere karşı katı bir tutum sergilemesine neden oluyor.

Taliban ilerleyişine sürdürürken, özellikle komşu ülke olan İran’a yönelen Afgan göçmenler, buradan Türkiye’ye geçerek Avrupa ülkelerine gitmek istiyor. İran ve Pakistan gibi Afganistan’a komşu olan ülkeler ise göçmenlerin farklı bir ülkeye gitmesi için birtakım faaliyetlerde bulunuyor.

GÖÇ DEVAM EDECEK Mİ?

Afganistan’dan çevre ülkelere göç devam ederken, çeşitli olasılıklar ülkedeki göç durumunu etkileyebilir. Afgan hükümeti ve Taliban güçleri sahada çatışmaya sürdürürken, dış ülkelerde masada görüşmeye devam ediyorlar. Geçtiğimiz günlerde İran Dışişleri Bakanlığı’nda bir araya gelen iki taraf, ülkedeki son durumu ve ilerleyen dönemde nasıl bir yönetim olacağını müzakere etti. İran gibi birkaç ülke daha taraflar arasında arabulucu olmayı ve kalıcı bir barış sağlanmasını amaçlıyor.

Taraflar arasında kalıcı bir barış sağlanması ve ülkeyi kimin yöneteceğinin belirlenmesi halinde dış ülkelere göç azalabilir. Ancak bu ihtimalin gerçekleşmesi çok zor görünüyor. Taliban'ın başta başkent Kabil olmak üzere tüm ülkeyi ele geçirene ve tek başına hükümet olana dek durması beklenmiyor.

Ülkenin yüzde 70’lik bir bölümünü kontrolü altında tutan Taliban’ın, ilerleyişini sürdürmesi halinde taraflar arasındaki çatışma devam edecek ve bu durum göçü artıracaktır. İki taraf arasında barış sağlanmaması halinde dış ülkelere göçün durması beklenmiyor. Geçmişte birçok savaşa, acıya, çatışmaya maruz kalmış Afgan halkı, yeniden bu olayları yaşamak istemiyor. Evlerini terk ederek komşu ülkelere göç eden Afgan halkı, ilk olarak İran’ı tercih ediyor. İran ise Afgan mülteci konusuna endişe ile yaklaşıyor. Özellikle Afgan mültecilerin farklı ülkelere gitmesi için her türlü çalışmayı yapıyor.

Afganistan ile Pakistan arasında yaşanan bazı siyasi sorunlar nedeniyle Afgan halkı Pakistan’a gitmekten çekiniyor. Afganistanlılar Taliban’ı en çok Pakistan’ın desteklediğine ve ülkedeki çatışmaların arkasında Pakistan’ın olduğuna inanıyor.

Afganistan’da devam eden belirsizlik, hem komşularını hem de dünyayı endişelendirmeye devam ediyor. Suriye olaylarında olduğu gibi; Afgan mülteciler konusu ilerleyen dönemde birçok ülkeyi olumsuz etkileyebilir.