Batı Afrika'da Boko Haram, Doğu Afrika'da Eş-Şebab: Kıtada İslami söylemli terörizm artıyor

Afrika’da terörizm, iki farklı zamanda ortaya çıktı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan terörizm, Avrupalı sömürge güçlerinin zayıflayan durumuna yanıt ve ulusal kurtuluşun çoğu zaman acımasız sömürge yönetimine karşı mücadelesi olarak gelişti.

21. yüzyıldaki terörizm ise aşırılık yanlısı ideolojik ve dini hareketlerden doğdu.

Güvenlik uzmanları ve analistler, Afrika'da "en büyük sorun" olan terör meselesini bu yıl da tehditler listesinin başına koymuş durumda. Afrika’da en etkili olan terör örgütleri, Eş-Şebap ve Boko Haram.

2013 sonrasında Doğu Afrika ve Somali'de etkili olan Eş-Şebap, El Kaide ile yakın ilişki içerisinde. Örgüt, 2012'de El Kaide'ye bağlılığını bildirdi.

Boko Haram ise IŞİD (Irak ve Şam İslam Devleti) ile yakın ilişkiler kuruyor.

EŞ-ŞEBAB NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Somali’de 1991 yılında Siad Barre askeri diktatörlüğünün son bulmasıyla başlayan iç savaş çeşitli silahlı grupların ortaya çıkmasına sebep oldu.

İslam Birliği Örgütü de bu dönemde ülkede etkisini artıran silahlı gruplardan biri oldu. Örgüt, siyasal İslamcı düşüncenin etkisiyle Somali’de bir İslam devleti kurmayı kendisine amaç edindi.

Siyasal İslam’ı ülkenin kötüye gidişini engellemek, ülke için bir çıkış yolu sağlamak için bir araç olarak gören İslam Birliği Örgütü, bu çerçevede kurmayı hedeflediği devletin sınırlarını Somali’den Kuzeydoğu Kenya, Etiyopya’nın Ogedan Bölgesi ve Cibuti’ye kadar uzatmak istedi.

İslam Birliği Örgütü, Orta Doğu’daki Selefi-Vahhabi hareketlerden maddi ve manevi destek aldı. Örgüt, 2004 yılında ise ABD ve Etiyopya kuvvetlerince yok edildi.

Ülkedeki İslami olarak nitelendirilen gruplar da 2006 yılında yeni bir oluşum içerisine girdi ve İslam Mahkemeleri Birliği Örgütü’nü kurdu.

Örgüt içeriden destek aldığı kadar uluslararası bağlantıları sayesinde yurt dışından da gönüllülerin desteğini aldı.

Ele geçirdiği bölgede şeriat yönetimini uygulayan ve siyasi hedefler taşıyan örgütün askeri kanadını ise Mücahit Gençlik Örgütü (Hareket Eş Şebab El Mücahidin) oluşturdu.

Somali’nin kabile toplumu olması hükümetin ülkeyi yönetmesini zorlaştırmakla birlikte Eş- Şebab gibi terör örgütlerinin üye toplamasına ve propaganda yapmasına imkan tanıyor.

Tam adı Hareket Eş-Şebab el-Mücahidin (Mücahit Gençlik Hareketi) olan ve Eş-Şebab olarak bilinen bu örgüt, Somali ulusal hükümetini ortadan kaldırmayı ve yabancı güçleri ülkeden çıkartmayı amaçlıyor.

Örgüt, ülkenin siyasi olarak kurtulması için ülke çapında bir İslami yönetim anlayışı benimsenmesinin temel şart olduğunu savunuyor.

2012 yılında El Kaide’ye bağlılığını bildiren örgüt, Somali’de İslami bir devletin kurulmasını hedefliyor.

Eş-Şebab; ABD, Kanada, Birleşik Krallık, Birleşik Arap Emirlikleri ve Afrika Birliği gibi birçok ülke ve uluslararası kuruluş tarafından terör örgütü olarak tanımlanıyor.

Radikal İslamcı Eş -Şebab örgütü, tehdit ve şantaj yoluyla devletten daha fazla gelir elde ediyor.

Ülkenin orta ve güney kesimlerini denetimi altında bulunduran örgüt, son yıllarda hükümetin kontrolündeki Mogadişu’da da varlığını artırdı.

BOKO HARAM’IN TEMEL İLKELERİ

Boko Haram, Batı menşeli her çeşit ideoloji, inanış ve hayat tarzına karşı çıkan, özellikle Nijerya, Kamerun ve Çad bölgesinde eylemler düzenleyen Selefilik görüşüne sahip olan bir İslami Cihat örgütü.

Örgüt, şeriatı benimseyen hükümetler için çalışmanın haram olduğunu, sekülerizm, demokrasi ve siyasi partilerin İslam’a aykırı olduğunu savunuyor.

Boko Haram, Müslümanların Batı dünyasıyla siyasi, ekonomik ve sosyal olmak üzere kuracağı her türlü bağa da karşı çıkıyor.

Örgütün ilk ortaya çıkış amacı sosyal güvenliği tesis ederek, yoksulluğun azaltılıp, işsizliğe bir çözüm bulunmasıydı. Ancak örgüt ilerleyen dönemlerde şiddet eylemlerini arttırarak camilere, bankalara, önemli noktalara saldırarak, kadınları ve kız çocuklarını kaçırarak ülkeyi çıkmaza sürükleyen bir terör örgütüne dönüştü.

Boko Haram, Nijerya’nın kuzeydoğusundaki on iki eyalette kendi eğitim ve yargı sistemine, emniyet teşkilatına ve hükümetine sahip yeni bir devlet kurmak istiyor.

Örgüt bu amaçlar doğrultusunda da devlet ve uluslararası kuruluşları hedef alan saldırılar düzenliyor.

Nijerya'da 2000'li yılların başından beri varlık gösteren Boko Haram'ın 2009'dan bu yana düzenlediği kitlesel şiddet eylemlerinde on binlerce kişi yaşamını yitirdi.

Boko Haram; 2002 yılında Batı'ya karşı nefret duyan, yozlaşmış ve İslam-dışı gördüğü Nijerya hükümetine ağır eleştiriler yönelten Muhammed Yusuf tarafından kuruldu. Örgütün ortaya çıkmasının nedenleri ise Nijerya’nın bağımsızlığına kadar uzanıyor.

KITADAKİ TERÖR ÖRGÜTLERİNİ KİM FİNANSE EDİYOR?

Afrika’daki terör örgütleri; uyuşturucu, silah ve akaryakıt kaçakçılığı gibi yasa dışı yollardan yüksek gelirler elde ediyor. Küresel güçler ise bölgeye yerleşmek için terör örgütlerini doğrudan ya da örtülü olarak destekliyor.

Devletlerin darbe ve iç karışıklık gibi nedenlerle ordularına yeterli bütçe ve ekipman sağlayamaması da terör örgütlerinin elini güçlendiriyor. El Kaide ve IŞİD bağlantılı gruplar, Çad, Nijerya, Mali, Nijer ve Burkina Faso'nun ortak sınır hattında yüzlerce insanın yaşamını yitirdiği saldırılar düzenliyor.

Geçtiğimiz günlerde Nijer Savunma Bakanlığı, Tillaberi bölgesindeki Boni ve Torodi ilçeleri arasında askeri konvoya yapılan saldırıda 17 askerin öldüğünü, 20 askerin yaralandığını duyurdu.

Nijerya'nın kuzeydoğusunda terör örgütü Boko Haram'ın düzenlediği saldırıda ise 13 sivil hayatını kaybetti.

Afrika’daki en tehlikeli, radikal terör örgütleri olan Boko Haram ve Eş-Şebab kıtada oluşan güç boşluğunu doldurmaya çalışıyor.

Hükümetlerin ülke sınırlarını kontrol etmekte zorlanmasıyla kıtada terör faaliyetleri artıyor.

Afrika ülkelerinde yaşanan ekonomik krizler, siyasi istikrarsızlıklar, dış ülkelerin güç mücadelesi, art arda yaşanan askeri darbeler ve darbe girişimleri silahlı terör örgütlerinin etki alanını genişletiyor.

ABD merkezli Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi tarafından yayımlanan rapora göre; Sahraaltı Afrika'da 2014'te Nijerya, Mali ve Somali gibi ülkelerde varlık gösteren silahlı örgütler, 2023 yılında Mozambik, Kenya, Kamerun, Burkina Faso, Moritanya ve Benin gibi ülkelere uzandı.

Afrika; El-Kaide ve IŞİD için bir dayanak oluyor. Silahlı cihatçı gruplar Afrika’da varlığını artırıyor. Kıta, terör odağı haline geliyor.