Asya’da sınır anlaşmazlıkları gerilimi tırmandırıyor!

Hüseyin Can Topkaya

huseyincantopkaya@intell4.com

Asya’da Çin ile Hindistan, yıllardır sınırların belirlenmesi konusunda anlaşamıyor. Çin ile Hindistan arasındaki Himalaya Dağları’nın çevrelediği belirsiz sınır hattı iki ülke arasında egemenlik tartışmalarına yol açıyor.

3 bin 500 kilometrelik sınırın içerisinde akarsular, göller, buzullar ve karlı zirveler bulunuyor. Bölgenin verimliliği ve doğal açıdan zenginliği nedeniyle iki ülke, sınırların belirlenmesi konusunda sürekli karşı karşıya geliyor.

Çin, ‘Güney Tibet’ olarak adlandırdığı Hindistan’ın Arunaçal Pradeş eyaletindeki 90 bin kilometrekarelik toprakta hak iddia ediyor. Buna karşılık Hindistan yönetimi ise Aksay Çin platolarını kapsayan 38 bin kilometrekarelik alanın kendisine ait olduğunu ve bölgenin Çin tarafından işgal edildiğini öne sürüyor.

İki taraf, yaşanan sınır sorununun çözümü için yıllardır müzakerelerde bulunuyor. 12 Mart’ta iki ülke orduları arasında Kolordu komutanları düzeyinde yürütülen görüşmelerin 15. Turu gerçekleştirildi.

Moldo-Çuşul hudut noktasının Hindistan tarafında düzenlenen görüşmenin ardından yapılan ortak açıklamada; iki ülke arasındaki belirsiz sınır hattını tanımlayan Fiili Kontrol Hattı’nın (LAC) batı bölümünü oluşturan Ladakh’ın doğusundaki askeri bölgede istikrarın sağlanması, anlaşmazlığın çözümü için askeri ve diplomatik kanallardan diyaloğun sürdürülmesi konusunda anlaştıkları belirtildi.  

Açıklamada, “İki taraf, devlet başkanlarının kalan sorunların en kısa zamanda çözülmesi için çalışılmasına yönelik talimatları doğrultusunda bölgede güvenlik ve istikrarın sağlanması konusunda mutabakata varmış, böylesi bir çözümün LAC’ın batı bölümünde barışı ve huzuru sağlayacağı ve ikili ilişkilerin ilerlemesine yardımcı olacağını vurgulamıştır” ifadelerine yer verildi.

İki ülke arasında 15 Haziran 2020 tarihinde Ladakh bölgesindeki Galwan Vadisi’nde çatışma çıkmış, 20 Hint ve dört Çin askeri hayatını kaybetmişti. Çatışmanın ardından iki ülke de bölgedeki askeri varlığını yoğunlaştırmıştı.

HİNDİSTAN ile PAKİSTAN ARASINDA KEŞMİR SORUNU

Yeni Delhi ile İslamabad, 1947 yılından bu yana Keşmir bölgesinin kontrolü konusunda anlaşamıyor. İki ülke arasında ilk savaş 1947 yılında başlarken, Birleşmiş Milletler ve diğer ülkelerin girişimlerine rağmen taraflar bir türlü çözüme ulaşamadı.

2016 yılında Keşmir direnişinin önemli isimlerinden Burhan Wani’nin Hint askerleri tarafından öldürülmesi sonrası gerginlik daha da tırmandı. Keşmir Medya Servisi, 2019 yılında, Hint güvenlik güçlerinin göstericilere karşı uyguladığı aşırı güç kullanımı nedeniyle 174 Keşmirli sivilin yaşamını yitirdiğini ve 20 binden fazla kişinin yaralandığını duyurmuştu.

Pakistan, BM’nin 1949 yılındaki 'Keşmir’de gerçekleştirilecek referandum sonucuna göre bölge geleceğinin belirlenmesi' önerisini destekliyor. Hindistan ise Müslüman çoğunluğun Pakistan’a katılmasından endişe duyması nedeniyle bu öneriye karşı çıkıyor.

Pakistan ile Hindistan’ın sık sık Keşmir konusunda anlaşmazlık yaşaması, dünya kamuoyunda da endişelerin artmasına yol açıyor. İki ülkenin de nükleer silahlara sahip olması, olası bir askeri savaştan tüm dünyanın olumsuz etkilenmesine neden olabilir.

Son dönemde ise iki taraf arasındaki gerilimin düştüğü ve diplomatik temasların arttığı görülüyor. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırıları karşısında aynı çizgide duran iki ülke, ABD ve NATO ülkeleri tarafından tepki çekmişti. Geçtiğimiz günlerde hükümeti düşen eski Pakistan Başbakanı İmran Han, tüm anlaşmazlıklara rağmen komşusunun Ukrayna politikasını öven açıklamalarda bulunmuştu.

AZERBAYCAN ile ERMENİSTAN ARASINDA DAĞLIK KARABAĞ ÇIKMAZI

1991 yılında SSCB’nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan Azerbaycan ile Ermenistan, yaklaşık 30 yıldır Dağlık Karabağ bölgesi konusunda anlaşamıyor. Dağlık Karabağ bölgesi, uluslararası hukuka göre Azerbaycan’ın toprağı olarak kabul ediliyor. 1992 yılında Ermenistan tarafından Azerbaycan’ın toprağı kabul edilen birçok şehir işgal edildi.

SSCB’nin dağılmasının ardından yeni bağımsızlığını ilan eden ve henüz düzenli bir ordusu olmayan Azerbaycan; Şuşa, Laçin, Kelbecer, Ağdam, Ağdere, Zengilan, Fuzuli, Hocavend, Hocalı ve Cebrayil gibi şehirlerini kaybetti.

2020 yılına kadar Dağlık Karabağ bölgesinin neredeyse tamamı Ermenistan kontrolünde kaldı. 2020 yılında 44 gün süren İkinci Dağlık Karabağ savaşı sonrası ise Azerbaycan, Ermenistan işgalindeki birçok şehrini geri aldı. Azerbaycan’ın İkinci Dağlık Karabağ savaşının ardından zafere ulaşmasında Türkiye’nin askeri ve siyasi desteğinin önemli bir rolü oldu.

Ermenistan, Dağlık Karabağ bölgesine bir statü verilmesini ve bölgenin Azerbaycan kontrolünden çıkmasını istiyor. Azerbaycan ise Zengezur Koridoru’nun yeniden faaliyete geçmesini ve Ağdere, Hankendi, Hocalı ve Hocavend gibi şehirlerini de Ermenistan’dan geri almayı planlıyor.

İki ülke arasında Dağlık Karabağ’da zaman zaman gerilim yükseliyor. Ayrıca Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, AB ve Rusya’nın ara buluculuğunda müzakerelere devam ediyor.

TACİKİSTAN-ÖZBEKİSTAN SINIRINDA ÇATIŞMALAR YAŞANIYOR

Asya’da sınır konusunda anlaşamayan bir diğer komşu ülkeler ise Kırgızistan ve Tacikistan. Geçtiğimiz sene sınır polisleri arasında su kaynakları üzerine başlayan çatışma, Kırgizistan’ın Batken ilindeki Köktaş köyünde yoğunlaşmıştı. Daha sonra ise iki ülkenin orduları da çatışmaya dahil olmuş, yaşanan olaylar nedeniyle 10 bin kişi bölgeden tahliye edilmişti.

İki ülke arasında zaman zaman çatışmalar yaşanmaya devam ediyor. Her iki tarafın da müzakerelere yanaşmaması ve sert bir tutum sergilemesi, sorunun uzun yıllar boyunca devam edeceğini gösteriyor.