Avrupa ve ABD’nin hedefindeki ülke: Belarus

Geçen hafta Yunanistan’dan Litvanya’ya giden Ryanair’e ait yolcu uçağı, Belarus tarafından zorla başkent Minsk’e indirildi. Yetkililer uçakta saatlerce arama yaparken, Belarus hükümetine muhalif bir gazeteci olan Roman Pratasevich’i gözaltına aldı.

Aramaların bitmesinin ardından uçak Litvanya’nın başkenti Vinius’a yönlendirildi. Havaalanına giderek yolcuları karşılayan Litvanya Devlet Başkanı Gitanas Nauseda, “Güpegündüz bir devlet terörü yaşandı” ifadeleri ile Belerus’a çok sert tepki gösterdi. Litvanyalı yetkililer uçakta birtakım teknik incelemeler yapılacağını belirtirken, konu hakkında soruşturma başlatılacağını duyurdu.

Belarus’un bir yolcu uçağını zorla indirmesi ve muhalif gazeteciyi gözaltına almasının ardından ABD ve Avrupa’dan Lukaşenko yönetimine tepki yağdı. Almanya, Polonya, İsveç gibi ülkeler olay hakkında kınama mesajları yayınlarken, Estonya ise yaşananlar hakkında “zorbalık” nitelendirmesinde bulundu. Ayrıca Estonya hükümeti, hava sahasını Belarus uçaklarına kapattığını duyurdu.

Yaşanan olaya en çok tepki gösteren ülkelerden biri de ABD oldu. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, gözaltına alınan gazetecinin yetkililer tarafından serbest bırakılması gerektiğini söyledi. Biden ise Lukaşenko yönetimini suçlayarak, Belarus’a yönelik yaptırım sinyalleri verdi.

Belarus’a şiddetli tepki gösteren ülkelerden biri olan Fransa, Belarus’un Paris Büyükelçisini Dışişleri Bakanlığı konutuna çağırdı. Çekya hükümeti yaşanan olayı “kabul edilemez” olarak nitelendirirken, ABD ve İrlanda gibi ülkeler ise Belarus hava sahasının kapatılması gerektiği yönünde açıklamalarda bulundu.

BELARUS: “İHBAR GELDİ, BOMBA ARADIK”

Olayın ardından yazılı bir açıklama yapan Belarus İçişleri Bakanlığı, zorla indirilen uçak hakkında bomba ihbarı yapıldığını kaydetti. Bakanlık, uçağın bagaj ve el bagajı bölümlerinde iki buçuk saati aşkın bir süre arama yapıldığını ifade etti. Bir başka Belaruslu yetkili ise bomba ihbarının Hamas tarafından yapıldığını iddia etti.

Hamas Sözcüsü Fevzi Barhum söz konusu suçlamaları reddederek, “Biz bu tür yöntemlere başvurmuyoruz. Bu amacı Hamas’ı şeytanlaştırmak ve dünyanın Filistin halkına ve meşru direnişine empatisini bozmak olan bazı şüpheli tarafların işi olabilir” şeklinde konuştu.

ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK ÖRGÜTÜ SORUŞTURMA KARARI ALDI

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), Ryanair’e ait yolcu uçağının Belarus’un başkenti Minsk’e zorla indirilmesi ile ilgili soruşturma başlatma kararı aldı. İrlanda Ulaştırma Bakanı Eamon Ryan tarafından yapılan açıklamada, “ICAO’nun Belarus’taki olayla ilgili şeffaf ve bağımsız soruşturma açma kararına tam destek veriyor, uluslararası mevkidaşlarımızın bunu sağlamaya yönelik desteklerini memnuniyetle karşılıyoruz” ifadeleri kullanıldı. Ryan, ICAO’nun olay ile ilgili ön raporunu 25 Haziran’da sunmasını beklediklerini söyledi.

RUSYA: “BELARUS’A YÖNELİK TEK TARAFLI YAPTIRIMLARA KARŞIYIZ”

Konu hakkında açıklamalarda bulunan Rusya Başbakanı Mihail Mişustin, yaşanan olayın siyasi zemine çekilmemesi gerektiğini dile getirdi. Mişustin, Moskova olarak “uluslararası arenada tek taraflı yaptırımlara” karşı çıktıklarını belirtti.

Belaruslu mevkidaşı Roman Golovçenko ile bir araya gelen Mişustin, yaşanan olayın uluslararası alanda soruşturulması gerektiğine inandıklarını ancak tek taraflı yaptırımların uygulanmasını desteklemediklerini ifade etti. Mişustin, “Minsk’e zorunlu iniş yapan uçak olayının siyasi zemine çekilmemesi çağırısı yapıyoruz” şeklinde konuştu.

AB tarafından uygulanan yaptırımlara değinen Belarus Başbakanı Golovçenko ise “Son günlerde elde ettiğimiz bilgilere göre, AB’nin, ekonomimizi çöktürme ve darbe girişiminin tekrarlanması için gereken koşulları oluşturma amacıyla ülkemize yönelik sektörel ekonomik yaptırımlar uygulama kararı aldığını belirtmek isterim” dedi.

Golovçenko, Batılı ülkelerin, petrol arıtımı, gübre üretimi ve diğer bazı sektörleri seçerek Belarus üzerindeki baskını artırmaya çalıştığını söyledi. Golovçenko, söz konusu alanların Belarus ekonomine büyük katkısı olduğunu dile getirdi.

Hedefin Belarus ile birlikte Rusya olduğunu söyleyen Golovçenko, “Batılı ülkelerin Belarus ile birlikte Rusya’yı da ısırmak istediklerini vurgulamak istiyorum. Bugün Avrupa diplomasisinin başkanı, yaptırım paketi projesi kapsamında başta gübre ihracatı ve Rus gazının Beyaz Rusya üzerinden geçişini yasaklamayı planladıklarını söyledi. Bunun, Belarus’tan geçen ve Rusya’ya ait doğalgaz boru hattı üzerinden alımını yasaklamaya yönelik olduğu belli. Bunlar, Yamal-Avrupa boru hattı ve Gazprom Transgaz Belarus gaz iletim sistemi” ifadelerini kullandı.

WASHINGTON POST’TAN TÜRKİYE İDDİASI

Avrupa Birliği ve ABD’den Belarus’un muhalif bir gazeteciyi kamuoyunun gözü önünde gözaltına almasına tepkiler gelmeye devam ederken, Washington Post gazetesine konuşan iki diplomat Türkiye ile ilgili bir iddia ortaya attı.

Avrupa Birliği ülkeleri ile ABD, Belarus’a yönelik yaptırım seçeneklerini değerlendirirken, ABD basınından çarpıcı bir iddia geldi. Washington Post tarafından yapılan haberde, “NATO’nun göreceli olarak kısık sesle tepki vermesi Lukaşenko’nun bazı etkili arkadaşları olduğunu ve tamamen izole olmadığını gözler önüne seriyor. Türkiye, NATO’nun Minsk yönetimine karşı olabilecek pratik hamleleri veto etme yetkisini kullandığını, görüşmelerin gizli olması nedeniyle ismi açıklamaktan kaçınan iki diplomat dile getirdi” ifadelerine yer verildi.

BELARUS’TA DARBE OLABİLİR Mİ?

Son yıllarda Rusya ile Avrupa arasında büyük bir rekabet alanına dönüşen Belarus, yaşanan uçak krizinin ardından dünyanın gündeminde. Doğu Avrupa’da Estonya, Litvanya, Letonya, Ukrayna gibi ülkelerin AB ile yakın ilişkileri bilinirken, Belarus’taki Lukaşenko yömetimi ise Rusya yanlısı politikaları ile ön plana çıkıyor.

Geçtiğimiz yıl yapılan seçimleri meşru bulmayan ve sonuçları kabul etmeyen AB, Belarus’ta Lukaşenko karşısındaki muhalefete büyük destek veriyor. Rusya ise Ukrayna ile gerilim yaşadığı ve bölgedeki tüm ülkeleri AB’ye terk ettiği bir dönemde Belarus’tan vazgeçmek istemiyor. Lukaşenko yönetiminin değişmesi gerektiğini söyleyen Rusya, Lukaşenko sonrası AB yanlısı bir hükümetin kurulmasını önlemeye çalışıyor.

Yaşanan uçak krizi ise ABD ile AB ülkeleri için bir fırsata çevrilmiş durumda. Bölgede Rusya yanlısı tek ülke olan Belarus’a yaptırımlar uygulayan AB ve ABD, ülkenin üzerindeki baskıyı artırarak Lukaşenko yönetiminin devrilmesini amaçlıyor. Belarus ise AB’nin yaptırımları ve tehditleri karşısında Rusya’nın yardımına ihtiyaç duyuyor.

Rusya’nın son dönemlerde Suriye’nin Lazkiye ve Tartus gibi şehirleri üzerinden Doğu Akdeniz’e; Libya ve Tunus gibi ülkeler üzerinden Kuzey Afrika’ya açıldığı biliniyor. Kafkaslarda ve Orta Doğu’da yoğun faaliyetlerde bulunan Rusya, Doğu Avrupa’yı AB ve NATO’nun kontrolüne terk etmek istemiyor. Kırım ve Sivastopol ilhakları ile Doğu Avrupa’da topraklarını genişleten Rusya, Donbass üzerinden genişlemeye devam etmek istiyor.

AB ile ABD’nin baskı ve yaptırımlarına rağmen, Rusya’nın Belarus’tan vazgeçmesi ve Lukaşenko yönetiminin kısa süre içerisinde devrilmesi beklenmiyor. Söz konusu yaptırım ve baskılar ile yıpratılmaya çalışılan Belarus’un kaderini, yeni dönemde yapılacak seçimler belirleyecek.