Bulgaristan’daki hükümet krizinde Rusya-Batı çatışmasının rolü

Bulgaristan’da oy çoğunluğuna sahip muhalefetin talebiyle 22 Haziran’da yapılan güven oylamasında 116 milletvekili lehte, 123 milletvekili ise aleyhte oy kullandı. Meclisten güvenoyu alamayan hükümet düşürülürken, Başbakan Kiril Petkov da koltuğuna veda etti.

Hükümetin Ukrayna krizindeki tutumu, ekonomi politikaları, Kuzey Makedonya’nın Avrupa Birliği (AB) üyesi olmasına ilişkin politikaları ve ABD-Rusya geriliminin ortasında kalmasıyla muhalefet ile hükümet ortakları arasında tansiyon yükselmeye başladı.

Haziran ayı başında, Böyle Bir Halk Var (İTN) Partisi, başta Kuzey Makedonya ile ilgili politikalar olmak üzere yürütülen politikaları gerekçe göstererek koalisyondan ayrılma kararı aldı. Parti Başkanı Slavi Trifonov, sosyal medya hesabı üzerinden, “Bu koalisyona ve bu ıstıraba son vermek için bakanlarımızı çekiyorum” ifadelerini paylaşarak ayrılma kararını duyurdu.

240 sandalyeli mecliste 134 sandalyeye sahip olan koalisyon, İTN’nin ayrılığıyla 25 milletvekili kaybetti. Muhalefetin baskısına maruz kalan Meclis Başkanı Nikola Minçev de 16 Haziran’da görevinden istifa etti.

PP Başkanı ve Başbakan Petkov, Demokratik Bulgaristan ve Bulgar Sosyalist Partisi ile bir azınlık hükümeti kurmaya hazır olduğunu dile getirdi. Ancak Petkov’un Cumhurbaşkanı Radev ile de görüş ayrılıkları yaşadığı biliniyor.

Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) lideri Mustafa Karadayı ile görüşen Cumhurbaşkanı Radev ise, “Artan fiyatlar ve devam eden savaş nedeniyle seçmenin endişeleri belli. Bu problemler tek bir siyasi güç tarafından çözülemez. Bulgaristan halkının çıkarı için alınan kararlarda siyasi liderlerin rolünün ne kadar önemli olduğu malum” ifadelerini kullandı.

Anayasal prosedüre göre, Cumhurbaşkanı Rumen Radev’in meclisteki en büyük gruba sahip olan Değişime Devam Partisi’ne (PP) hükümeti kurma görevi vermesi bekleniyor. PP’nin hükümeti kuramaması halinde ise ikinci parti olan Bulgaristan’ın Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar (GERB) görevi devralacak.

RUSYA VE BATI YANLILARI ARASINDA HÜKÜMET KRİZİ

Bulgaristan, 2021 yılında üç kez parlamento seçimi için sandık başına gitti. Ülkede yaşanan hükümet krizleri, ekonomi ve savaş geriliminin yanı sıra siyasetteki Rusya ve Batı yanlısı tarafların çatışmasına bağlanıyor.

Son hükümet krizi, Ukrayna krizinin tırmandığı sırada Savunma Bakanı Stefan Yanev’in sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşım ile alevlendi. NATO birliklerinin Bulgaristan’da konuşlanmasını istemeyen Yanev, Rusya’nın Ukrayna’daki müdahalesini “savaş” olarak değil Putin’in ifade ettiği şekliyle “özel askeri operasyon” olarak adlandırılmasını savundu.

Başbakan Petkov ise, “Bu ülkede hiçbir bakanın Facebook üzerinden kendi dış politikasını belirleme hakkı yoktur. Bir Slav ülkesinin başka bir Slav ülkesine, gerçek bir sebep olmadan, kardeş katliamı yaptığı savaşa açıkça karşı olduğumuzu belirtmeliyim” ifadelerini kullanarak Yanev’i görevden aldığını bildirdi.

Bulgaristan’ın Ukrayna’daki askeri teçhizatları onarmayı kabul ettiği yasanın meclisten geçmesi üzerine söz konusu Rusya-Batı yanlılığı daha da belirginleşti. Bunun üzerine Rusya, Bulgaristan’a doğalgaz satışını durdurma kararı aldı.

Batı yanlısı olarak görülen Petkov, Rusya’nın kararının ardından ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüştü. ABD üzerinden daha ucuz maliyetli bir doğalgaz tedariki sağlayan Petkov, Rusya’nın Bulgaristan ekonomisi üzerindeki etkisini azaltırken, ABD’ninkini artırmış oldu.

Ukrayna’daki savaşın başlamasıyla Bulgaristan ile Rusya arasındaki gerilimi artıran birçok olay daha yaşandı. Geçtiğimiz günlerde, casusluk yaptığı gerekçesiyle 70 Rus diplomat Bulgaristan’dan sınır dışı edildi. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, kararın dış güçlerin emriyle alındığını söyleyerek tepki gösterdi. Ayrıca Rusya ile Bulgaristan arasındaki ikili ilişkilere ağır bir darbe indirdiğini vurguladı.

Diplomatlara yönelik karar, Moskova’nın yanı sıra Bulgaristan’daki Rusya yanlılarının da tepkisini topladı. Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) lideri Korneliya Ninova, “70 Rus diplomatın kovulması Bulgar diplomasi tarihinde asla görülmemiştir. Bu eylemin neticeleri uzun vadeli olacak. Hükümette böyle bir karar görüşülmemiştir ve kimin aldığını bilmediğimiz bu karara kesinlikle karşıyız” açıklamalarını yaptı.

Rus yanlısı diğer Bulgar siyasetçiler de karara tepki göstererek, Petkov’un yargılanması gerektiğini dile getirdi.

Petkov hükümeti, haziran ayının başında Karadağ ve Kuzey Makedonya ile birlikte hava sahasını kapatarak, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Belgrad ziyaretine engel olmuştu. Lavrov bu durumu “benzeri görülmemiş skandal bir adım” olarak nitelendirmişti.

BULGARİSTAN’DA ÇOĞUNLUK BATIDAN YANA

Alfa Research tarafından yapılan kamuoyu araştırması, Bulgar halkının Ukrayna savaşının ardından belirginleşen uluslararası siyasetteki bölünmede Bulgaristan’ın hangi tarafa yakın olmasını istediğini ortaya koydu. Araştırmaya göre, Bulgaristan vatandaşlarının çoğunluğu ABD ve AB’nin oluşturduğu Batı ittifakını destekliyor.

Araştırmaya katılanların yüzde 39’u Bulgaristan’ın NATO ve AB ile ittifak halinde olması gerektiğini savundu. Yüzde 23’ü ise Rusya ile ittifakın daha yararlı olacağını ifade etti. Kararsızların oranı yüzde 31 olarak kaydedilirken, yüzde 7’lik bir kısmın Rusya ve Batı’dan farklı seçeneklere yöneldiği belirtildi.

Bulgaristan’ın Batı ittifakında yer almasını isteyenlerin oranı tüm yaş gruplarında en büyük paya sahip. Ancak 50 yaşın üzerindeki Bulgarlar arasında Batı yanlısı yönelime verilen destek azalıyor. Rusya ile olası bir ittifakı değerlendirenlerin sayısı ise artıyor.

Globsec tarafından yapılan bir diğer araştırma ise Rusya'yı stratejik ortak olarak gören Bulgarların oranının 2021'de yüzde 45 iken, Mart 2022'de yüzde 30'a düştüğünü kaydetti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e olumlu bakanlar ise aynı dönemlerde yüzde 70'ten yüzde 29'a geriledi.

Petkov hükümetine yönelik güven oylamasının ardından da karara karşı çıkan bazı Bulgarlar protesto gösterileri düzenledi.

Oylama sonrası meclise hitaben konuşma yapan Petkov, “Brissov, Trifonov ve Rusya’nın Bulgaristan Büyükelçisi Eleonora Mitrofanova tarafından devrilen bir hükümeti yönetmek benim için onurdur. Bu oylama, çok uzun bir yolculukta sadece küçük bir adım. Söz veriyorum, devletimizi geri kazanmaya devam edeceğiz ve bir gün sahne arkası ilişkiler ve mafya olmadan başarılı bir Avrupa devletine sahip olacağız” ifadeleriyle Rusya yanlısı siyasilerle arasındaki görüş ayrılığını açık bir şekilde ortaya koydu.

Rusya’nın etkinliğinin azaldığı Batı Balkanlar’da Batı’nın üstünlüğü artarken, olası bir seçimde Petkov’un ülkedeki Türklerin oyunu almak için de girişimlerde bulunması bekleniyor. Üyelerinin çoğunluğunu Türk ve Müslümanların oluşturduğu HÖH ile görüş ayrılığı yaşayan Petkov’un Türk sivil toplum kuruluşları veya halk bazında çeşitli çalışmalar yürütebileceği öngörülüyor.

Moskova yönetiminin Bulgaristan’daki etkinliği temelde iki unsura dayanıyordu. Bunlardan ilki, Bulgaristan’ın bağımsızlığını yeniden tesis etmesindeki rolü ve ülkede oluşturduğu Rus yanlısı kamuoyuydu. Diğeri ise petrol, doğalgaz ve nükleer de dahil olmak üzere Bulgaristan’ın enerji ihtiyacındaki hakimiyetiydi. Ancak her iki unsur da Ukrayna’nın işgali ile derinden sarsıldı. Hükümet nezdinde hâlihazırda Rusya yanlısı siyasetçiler olsa da halk arasında Rusya’ya bakışın değiştiği ve ülkenin ekonomik ve siyasi istikrarının Batı ile ittifak kurularak korunabileceği düşünülüyor.