Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'den ABD ve Japonya sonrası Vietnam ziyareti

Baran Döner-barandoner@intel4.com

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Batılı ülkelerde temaslarda bulunduktan ve diplomatik ilişkilerini geliştirme kararı aldıktan sonra ağırlığı Güneydoğu Asya’ya veriyor. Güneydoğu Asya ülkeleri ile olan bağlarını kuvvetlendirmek isteyen Xi, 12 Aralık Salı günü Vietnam’a ziyaret düzenledi.

Vietnam Dışişleri Bakanlığı tarafından açıklamada, “Çin Devlet Başkanı Xi; Komünist Parti Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong, Başkan Vo Van Thuong ve Başbakan Pham Minh Chinh ile bir araya gelecek” denildi. Xi’nin Vietnam ziyareti, 2017 yılından bu yana düzenlenen ilk ziyaret olarak kayıtlara geçecek.

Vietnam, Xi Jinping’in bu ziyareti sonrasında ABD merkezli küresel dünyaya bir meydan okuma olarak görülen “Ortak Kader Topluluğuna” katılmaya hazırlanıyor.

ABD Başkanı Joe Biden, eylül ayında Vietnam’ın başkenti Hanoi’ye sürpriz bir ziyaret gerçekleştirmiş ve Vietnam’ın ABD açısından “Kapsamlı Stratejik Ortak” statüsüne yükseltildiğini duyurmuştu. Bu gelişme sonucunda Washington, Vietnam’ın diplomatik, askeri ve ekonomik açıdan uluslararası ortaklar hiyerarşisinde Pekin ile aynı seviyeye ulaştı.

VİETNAM’IN STRATEJİK KONUMU

Vietnam, Güneydoğu Asya’da özellikle güvenlik ve ekonomi alanlarında giderek daha da önemli bir stratejik konuma geliyor. Vietnam, ideolojik olarak Pekin ile daha da yakın ilişkiler barındırıyor.

Çin, Vietnam’ın ulaşım altyapısını güçlendirmek ve desteklemek için gelişmiş demiryolu teknolojisini teklif edecek. Gelişmiş demiryolu teknolojisi, Güney Çin’den başlayıp Vietnam’ın en zengin topraklarını barındıran bir bölgeden geçen ve Vietnam’ın Haiphong limanına uzanan bir demiryolu bağlantısını da içeriyor.

Çin aynı zamanda elektrikli araçlar ve yenilenebilir enerji üretmek için kullanılan minerallerin dünyadaki en büyük ihracatçısı konumunda bulunuyor ve Vietnam’a bu mineralleri tedarik etme teklifini de gündeme taşıyor.

Japonya ve Vietnam, kasım ayında Japonya’ya Çin ve ABD ile aynı diplomatik statü verilmesi konusunda anlaşarak “özgür ve açık bir Hint-Pasifik” fikrini benimsediler ve ekonomik ve güvenlik alanlarındaki bağlarını güçlendirdiler.

Japonya, Vietnam’ın stratejik konumunun öneminin farkında ve bu nedenle diplomatik ilişkilerini oldukça hızlı bir şekilde geliştiriyor. Japonya aynı zamanda Vietnam’ın en büyük üçüncü yatırımcısı konumunda bulunuyor. Vietnam’ın bu kararı almasında komşusunun coğrafi hak iddiaları karşısında korunma amacı bulunuyor.

Xi Jinping, Vietnam Cumhurbaşkanına seslendiği konuşmasında, “Uluslararası manzaraya aynı pencereden bakmalıyız ve iki ülkenin geleneksel dostluklarını geliştirmeye devam etmeliyiz” ifadelerini kullanmıştı.

İki lider, Çin’in Kuşak ve Yol Forumuna katılım gösterdikten sonra bir görüşme gerçekleştirmiş ve Vietnam, 2021 yılında Laos’ta tamamlanan Çin yapımı yüksek hızlı trenin geliştirilmesini özenle takip ettiğini belirterek Pekin ile bir takım altyapı anlaşması imzalamak istediğinin altını çizmişti.

Çin, 2022 yılında 175,6 milyar dolarlık cirosu ile Vietnam’ın son dönemde en büyük ticaret ortağı konumunda bulunuyor. Vietnam devlet medyası tarafından aktarılan Vietnam gümrük verilerine göre, Vietnam’ın imalat sektörü için önemli girdileri de dahil olmak üzere Çin’den yapılan ihracat yaklaşık olarak yüzde 67’ye tekabül ediyor.

Çin, Vietnam’a 4.000’den fazla aktif projeyle 26 milyar doların üzerinde yatırım yaptı. Xi Jinping’in 2017 yılında gerçekleştirdiği Vietnam ziyareti, sahil kenti Danang’da düzenlenecek bir Asya-Pasifik ekonomik zirvesini kapsıyordu.

VİETNAM’IN ESNEK DIŞ POLİTİKASI

Çin ve Vietnam arasında eskiye dayanan bir ideolojik bağ bulunuyor. Xi ve Trong, partilerinin otorilerini yansıtan, Batılı değerler karşıtı bir duruşta hizalanan ve partilerinin siyasi hayatları üzerindeki çelik iradesini korumaya kararlı radikal liderler ön plana çıkıyor.

Çin, Soğuk Savaş sonrası ABD liderliğindeki tek kutuplu dünya düzenine meydan okumaya ve bölgesinde baskın konumda olmaya kararlı bir gelişmekte olan süper güç. Vietnam ise ABD ile Çin rekabeti arasındaki ilişkilerini ve hala değerli bir mütteki olarak gördüğü Rusya ile olan tarihsel bağlarını harmanlayarak elinden geldiğince fayda ve güvenlik elde etmeye kararlı bir Güneydoğu Asya ülkesi.

Vietnam Cumhurbaşkanı Trong, temsil ettikleri ve izledikleri politikayı “Bambu Diplomasisi” olarak adlandırıyor. 1986 yılında Sovyet yanlısı duruşu sona erdikten sonra esnek bir dış politika yolu izleyerek bunu dört maddelik bir kural haline getirdiler.

Vietnam’ın dış politikada izlediği dört maddelik kural şu şekilde:

-Herhangi bir ülkeyle askeri ittifak yok

-Soğuk savaş veya çatışma durumunda olan ülkeler arasında taraf tutulmayacak

-Vietnam topraklarında yabancı bir askeri üs kurulmayacak

-Uluslararası ilişkilerde ve gerilimlerde güç kullanımı uygulanmayacak

Vietnam’ın dış politikası “Herkesle arkadaş ol ve hiç kimsenin düşmanı olma” şeklinde özetlenebilir. Ancak Çin, Vietnam’ın son dönemde ABD ile ilişkilerini geliştirmesinin Çin’in bölgedeki hak iddialarına karşı bir koruma yöntemi olduğunu biliyor. 

Yaşanan bunca olaya rağmen Vietnam liderleri için Çin, dünyadaki dostluk sıralamasında ilk sırada bulunuyor. Tarihsel bağlar ve jeopolitik ortaklıklar, dünyanın geri kalanına karşı oldukça önem arz ediyor ve Çin de Vietnam da bu gerçeği asla inkar etmiyor.