Ülkelerin Beşar Esad’a karşı tutumu neden değişiyor?

Suriye’de başlayan iç savaş ülkeyi zorlu bir sürece sürükledi. Arap Baharı’nın Suriye ayağı olarak görülen ve bir grup öğrenci tarafından başlatılan rejim karşıtı gösteriler, tüm dünyayı etkisi altına alan bir krize dönüştü.

Suriye iç savaşı, Beşar Esad ve karşıtları arasındaki bir mücadele olmaktan çıktı. Savaş ülke sınırları içerisinde gerçekleşse de etkileri dünyanın pek çok yerinden hissedildi. 

Milyonlarca Suriye vatandaşı ülkelerini terk etti ve başta Türkiye, Lübnan ve Ürdün olmak üzere birçok ülkede göçmen statüsünde yaşamaya başladı. Avrupa, Suriye kaynaklı göç kriziyle karşı karşıya kaldı.

Beşar Esad, “savaş suçu” ve “insanlığa karşı suç” işlemekle suçlandı. Arap Birliği, sivillere karşı uyguladığı şiddet nedeniyle Suriye’nin üyeliğini dondurma ve yaptırımlar uygulama kararı aldı.

Kasım 2011’de Kahire’de olağanüstü olarak toplanan 22 üyeli Birlik, pek sık görünmeyen bir şekilde görüş birliği sağlayarak bu kararı aldı. Sadece Yemen ve Lübnan karara karşı red oyu verirken, Irak çekimser kaldı.

Birlik oylama sonrası yaptığı açıklamada, Suriye’nin sivillere uyguladığı şiddeti sona erdirmediği sürece üyeliğe geri alınmayacağını, bunun yanı sıra başka yaptırımların da uygulanacağını bildirdi.

Arap Birliği’nin bu hamlesi Arap ülkelerinin de ABD gibi, Beşar Esad’ın görevden ayrılması gerektiğini düşündüğünü ortaya koydu.

BAE ve SUUDİ ARABİSTAN, ŞAM İLE NORMALLEŞİYOR

BAE, 2011'de başlayan Suriye iç savaşında Esad karşıtı isyancı grupları destekleyen Körfez ülkelerinden biriydi.

Ancak BAE, 2018'de Suriye'nin başkenti Şam'daki büyükelçiliğini tekrar açtı, 2021’de de diplomatlarını Suriye'ye gönderdi.

Esad, savaş sırasında Suriye'den nadiren ayrılmış, sadece askeri destekleriyle çatışmanın gidişatını değiştirmesine yardımcı olan yakın müttefikleri Rusya ve İran'a seyahat etmişti.

Esad'ın 2022'de BAE'ye yaptığı ziyaret, 2011'de savaşın patlak vermesinden bu yana bir Arap ülkesine yaptığı ilk ziyaret oldu.

Birleşik Arap Emirlikleri’nin ardından Suudi Arabistan da Şam ile normalleşme adımları atmaya başladı.

Euronews’in aktardığına göre, 6 Şubat'taki Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Suriye'nin kuzeybatısındaki muhaliflerin kontrolünde olan bölgelere yardım gönderen Suudi Arabistan, daha sonra bu kapsamı genişletti. Suudi Arabistan, Esad'ın kontrolündeki bölgelere de yardım uçakları gönderdi.

19 Şubat’ta da Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan, Arap dünyasında Suriye'yi izole etmenin işe yaramadığını söyledi.

Bakan Ferhan, mültecilerin geri dönüşü de dahil olmak üzere en azından insani meselelerin ele alınması için bir noktada Şam ile diyalog kurulması gerektiği konusunda görüş birliği oluşmaya başladığını belirtti.

Bakan, Münih'te düzenlenen güvenlik konferansında yaptığı açıklamada, "Sadece Körfez İşbirliği Konseyi içinde değil, Arap dünyasında da statükonun uygulanabilir olmadığı konusunda bir fikir birliğinin geliştiğini göreceksiniz" dedi.

ÜST DÜZEY ARAP PARLAMENTERLER ESAD’LA GÖRÜŞTÜ

26 Şubat’ta üst düzey Arap parlamenterlerden oluşan bir heyet Şam’da Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ve Suriyeli milletvekilleri ile bir araya geldi.

Euronews’in aktardığına göre, Irak, Ürdün, Filistin, Libya, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri meclis başkanlarının yanı sıra Umman ve Lübnan'dan temsilciler, Arap Parlamentolararası Birliği'nden bir heyetin parçası olarak Suriye'ye gitti.

Suriye Arap Haber Ajansı’nın aktardığına göre, Irak Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi, “Suriye olmadan yapamayız. Suriye de geri dönebileceğini umduğumuz Arap ortamı olmadan yapamaz” diyerek yeniden iş birliği mesajı verdi.

MISIR’DAN ŞAM’A ZİYARET

Eylül 2021 tarihinde, Mısır ve Suriye Dışişleri Bakanları 10 yıl sonra ilk kez Birleşmiş Milletler (BM) 76. Genel Kurul görüşmeleri kapsamında New York'ta bir araya gelmişti.

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, Suriyeli mevkidaşı Faysal el-Mikdad ile Suriye krizinin çözüm yollarını görüşmüştü.

Suriye Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada; “Görüşmede, Suriye krizinde yaşanan gelişmeler ele alındı ve bunun sonlandırılması için ortak hareket edilmesi ve Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygı duyulmasının önemi vurgulandı” denilmişti.

7 Şubat’ta Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Suriyeli mevkidaşı Beşşar Esad ile bir telefon görüşmesi yaptı.

9 yıldır Mısır’da iktidarda olan Sisi, ilk defa Esad ile görüştü.

Mısır Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Ahmed Fehmi’nin açıklamasına göre; Sisi, Türkiye’de yaşanan yıkıcı depremden etkilen Suriye’de hayatını kaybedenlere Allah’tan rahmet ve yaralılara acil şifalar diledi.

Mısır’ın bu acı felakette Suriye ve kardeş halkıyla dayanışma içinde olduğunu vurgulayan Sisi, Suriye’ye bu konuda mümkün olan her türlü yardımın sağlanması için talimat verdiğini de söyledi.

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri de Şam'a resmi düzeyde ziyarette bulunarak, Suriyeli yetkililerle bir araya geldi.

ESAD MOSKOVA’DA PUTİN İLE BİR ARAYA GELDİ

Geçtiğimiz hafta da Beşar Esad Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geldi.

Kremlin'de yapılan görüşmenin basına açık kısmında konuşan Vladimir Putin, Beşar Esad ile "sürekli iletişim halinde olduklarını ve ülkeleri arasındaki ilişkilerin gelişmekte olduğunu" söyledi.

İHA’da yer alan habere göre; Suriye'deki silahlı gruplarla ortak mücadelenin sonucunda büyük ölçekte istikrar sağlandığının altını çizen Putin, "Ortak çalışmalarımız ve Rus ordusunun Suriye'deki kararlılığı sayesinde terörle mücadelede önemli sonuçlar elde edildi. Bu durum sosyo-ekonomik ve iç siyasi durumda istikrar sağlanmasını mümkün kılıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Putin'in konuşmasının ardından söz alan Beşar Esad ise Rusya ve Suriye heyetleri arasında yürütülen müzakerelerin verimliliğine işaret ederek, "Son üç günde çeşitli bakanlıklar düzeyinde gerçekleşen toplantıların sonuçlarından çok memnunum. Bunu son yıllarda yapılan en verimli toplantılar olarak görüyorum" dedi.

Beşar Esad ayrıca, yapılan anlaşmaların sonuca ulaşacağına inandığını belirtti.

BEŞAR ESAD, ABU DABİ’DE

Beşar Esad, yeni diplomasi girişimlerine devam ediyor. Esad, şubat ayında Arap ülkeleri ile normalleşme kapsamında Umman’ı ziyaret etmişti.

SANA’da yer alan habere göre; Umman Sultanı Haysem Bin Tarık, Suriye’nin kardeş bir Arap ülkesi olduğunu ve tüm Arap ülkeleriyle ilişkilerinin normale dönmesinin dört gözle beklendiğini dile getirmişti.

Bu ziyaret, Esad'ın 2011'de Suriye'de çatışmaların başlamasından beri Umman'ı ilk ziyareti olmuştu. Umman, diğer Arap ülkelerinden farklı olarak Şam'la diplomatik ilişkilerini son 12 yılda koparmamıştı.

Esad, geçtiğimiz pazar günü de Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE), resmi ziyaret gerçekleştirdi.

BAE Devlet Başkanı Muhammed bin Zayid Al Nahyan yaptığı açıklamada, “Bugün BAE'de Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ı karşıladım ve iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmeye yönelik yapıcı görüşmeler gerçekleştirdik. Görüşmemizde aynı zamanda Suriye ile bölgede istikrar ve ilerlemeyi hızlandırmak için iş birliğini artırmanın yollarını ele aldık” dedi.

Al Nahyan, "İki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmeyi amaçlayan yapıcı görüşmeler yaptık"  ifadelerini kullandı.

Arap Birliği’nin Suriye'nin üyeliğini askıya almasına rağmen Esad siyasi olarak yalnız kalmadı. Esad, uluslararası baskıdan Rusya, İran ve Irak gibi müttefiklerinin desteğiyle kurtuldu. 

Arap ülkeleri de askeri yönden düşüşüne ihtimal vermedikleri Beşar Esad ile normalleşme yoluna gidiyor.

Körfez ülkeleri, Suriye ile ilişkileri yeniden inşa etmeye çalışıyor. Arap ülkeleri, Beşar Esad ile normalleşme yolunda ilerleyerek bölgedeki çıkarlarını korumaya çalışıyor.

Bölge ülkeleri normalleşme ile mülteci krizine de bir çözüm yolu bulunacağını düşünüyor. Beşar Esad’ın meşruluğu artıyor. Arap ülkeleriyle iletişim kanallarını açan Esad, meşruiyetini geri kazanıyor. 

Suriye, deprem sonucu yıkılan bölgeler için Birleşmiş Milletler’den (BM) de destek aldı. Esad, Birleşmiş Milletler İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Martin Griffiths ile yaptığı toplantıda deprem sonrası ülkenin yeniden inşası için uluslararası topluma yardım çağrısında bulundu. Suriyeli muhalifler ise BM’ye tepki göstererek, “BM Esad’a siyasi kazanç sağlıyor” değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye ise Rusya’nın ara buluculuğunda Şam ile normalleşmeye çalışıyor. Şam yönetimi, Suriye topraklarındaki Türk askerlerinin çekilmesini istiyor. Türkiye de iki ülke arasında terörle mücadale konusunda yapılacak iş birliğinin sonuçlarına göre, Suriye’deki askeri varlığını çekebileceğini belirtiyor.