Pandemi sonrası 2021 yılında dünya siyasetini haziran ayı belirleyecek

14 Haziran tarihindeki NATO Zirvesi tüm dünya tarafından merakla beklendi. NATO Zirvesi’nde özellikle ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki kritik görüşmenin, ilerleyen dönemler için olumlu ya da olumsuz bir işaret vermesi bekleniyor.

Erdoğan ile Biden arasında gerçekleşecek yüz yüze görüşmede, iki ülke ilişleri ve bölgesel meseleler hakkında birçok konunun ele alınması gündemde. İki lider arasında Doğu Akdeniz’de yaşanan son gelişmelerin ele alınması ve son durum hakkında bir değerlendirme yapılması bekleniyor.

Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı Yunanistan ve GKRY gibi ülkelerin tezlerine destek veren Biden hükümeti, Türk gemilerinin bölgede sismik araştırmalar yapmasından rahatsızlık duyuyor. Yunanistan ve GKRY’nin yanı sıra Mısır, İsrail, İtalya, BAE ve Fransa gibi ülkeler, Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı eylem ve faaliyetlerini sürdürüyor. Biden hükümeti ise Doğu Akdeniz konusunda Türkiye karşıtı cephenin yanında yer alıyor. Bölgede kendisinden habersiz hiçbir oldu-bittiye izin verilmeyeceğini açıklayan Türkiye, Doğu Akdeniz’deki tezlerini savunmaya devam ediyor. Biden ile Erdoğan arasında Doğu Akdeniz’deki yaşanan gelişmelerin ele alınması ve ilerleyen dönemler için yeni bir rota oluşturulması bekleniyor.

Biden ile Erdoğan arasında ele alınması beklenen bir diğer konu ise Suriye’nin kuzeyindeki PKK/PYD varlığı. Bölgede terör örgütüne askeri ve ekonomik olarak destek veren ABD, terör mensuplarına silah eğitimi vermeye devam ediyor. ABD’nin bu politikaları, ilerleyen dönemlerde Suriye’nin kuzeyinde bir devlet oluşturmak istediği yorumlarına yol açıyor. Üst düzey ABD’li yöneticiler ile terör örgütünün sözde yöneticileri görüşmelerine devam ediyor.

Türkiye, ABD’nin Suriye’nin kuzeyindeki faaliyetlerinden ve terör örgütüne verdiği desteklerden büyük rahatsızlık duyuyor. Her fırsatta ABD’nin terör örgütlerine yardımını dile getiren Türkiye, bu faaliyetlerin stratejik ortaklık ve müttefiklik ilişkisi ile bağdaşmadığını vurguluyor. Erdoğan ile Biden arasında Suriye konusunun gündeme gelmesi ve Türkiye’nin söz konusu durumlardan rahatsızlığını dile getirmesi bekleniyor.

Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemi ise Erdoğan ile Biden’ın arasında ele alınması beklenen bir diğer konu. ABD ve NATO yetkilileri, her fırsatta Türkiye’nin satın almış olduğu S-400 hava savunma sistemlerinden duydukları rahatsızlıkları dile getiriyor. Söz konusu sistemin NATO ilke ve kuralları ile bağdaşmadığını vurgulayan yetkililer, S-400’lerin aktif bir şekilde kullanılmasına karşı çıkıyor. ABD ve NATO’dan, Türkiye’nin S-400’leri aktifleştirmesi halinde yaptırım uygulanacağı yönünde açıklamalar geliyor. Türkiye ise ABD’nin F-35’ler için vermiş olduğu sözleri yerine getirmediğini ve duyulan ihtiyaçtan dolayı Rusya’dan S-400 sistemini aldığını vurguluyor. Biden ile Erdoğan arasında S-400 konusunun ele alınması ve ortak bir çözüm yolu için fikir alışverişinde bulunulması öngörülüyor.

ABD’nin Afganistan’dan çekilme sürecinin de iki lider arasında konuşulan konular arasında yer alması bekleniyor. ABD Başkanı Joe Biden, daha önce Amerikan askerlerinin 11 Eylül tarihine kadar Afganistan’dan tamamen çekileceğini duyurmuştu. Afganistan’dan çekilme süreci devam ederken, Türkiye’nin Kabil’deki havalimanında güvenliği sağlama konusu ve Afganistan’ın geleceğinin nasıl olacağı meselesinin iki lider arasında ele alınması bekleniyor.

Bunlarla birlikte; FETÖ’nün iadesi, ABD’de devam etmekte olan Halkbank davası, Libya’daki son durum, sözde Ermeni soykırımı ve Ukrayna’da son aylarda artan gerilimin de iki lider arasında görüşülmesi bekleniyor.

Erdoğan ile Biden arasında gerçekleşecek ilk yüz yüze görüşmenin, önümüzdeki dönemde Türkiye-ABD ilişkilerinin nasıl şekilleneceği konusunda bir işaret vermesi bekleniyor. Özellikle S-400’lerin aktif bir şekilde kullanımı konusunda iki ülke arasında bir anlaşma sağlanabilir. Doğu Akdeniz ve Suriye konularının ise kısa vadede çözüme ulaşması zor görünüyor.

BIDEN İLE PUTİN İLK DEFA BİR ARAYA GELİYOR

ABD Başkanı Joe Biden ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ilk defa 16 Haziran tarihinde yüz yüze görüşecek. İsviçre’nin Cenevre kentinde gerçekleşmesi beklenen görüşmede, iki ülke arasında sorun teşkil eden konuların ele alınması planlanıyor.

Daha önce Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada, “ABD-Rusya ilişkilerinde öngörülebilirliği ve istikrarı geri getirmeye çalışırken, liderler tüm acil konuları tartışacak” ifadelerine yer verilmişti.

Putin ile Biden’ın gerçekleştireceği görüşmede; salgınla mücadele, silahlanma kontrolü ve dünyanın stratejik istikrarı gibi konuların ele alınması bekleniyor. Özellikle iki lider arasında ele alınacak bir diğer konunun ise bölgesel sorunların çözümü hakkında olması öngörülüyor.

Ukrayna’nın doğusunda yer alan Donbass’ta yaşanan gelişmeler iki ülke arasındaki gerilimin tırmanmasına yol açmıştı. Rusya, bölgede Rus yanlısı halkın daha fazla olduğunu ve bu sebeple bölgenin kendisine katılması gerektiğini savunuyor. Ukrayna ise Rusya’yı işgalcilik, karışıklık çıkartmak ve iç işlerine müdahale etmek ile suçluyor. ABD ise ekonomik, askeri ve siyasi olarak Rusya karşısında Ukrayna’nın yanında yer alıyor. Son zamanlarda Ukrayna’dan gelen NATO’ya üye olmak konusundaki açıklamalar ise Rusya tarafından tepki ile karşılanıyor.

İki lider arasında son zamanlarda Ukrayna’da yaşanan olayların ele alınması ve bir değerlendirme yapılması bekleniyor. Ukrayna krizinin kısa bir dönemde çözüme kavuşması ise söz konusu değil. Ukrayna’nın NATO’ya üye olmak istemesi, Rusya’dan gelen açıklamalar ve ABD’nin Ukrayna konusundaki tavrı bölgede kısa süre içerisinde olumlu gelişmelerin yaşanacağına dair işaret vermiyor.

Biden ile Putin arasında ele alınması beklenen bir diğer konu ise siber saldırılar. Özellikle son zamanlarda Rusya tarafından gerçekleştirilen siber saldırı eylemleri Avrupa ülkeleri başta olmak üzere ABD tarafından rahatsızlıkla karşılanıyor. ABD’nin, Rusya’nın söz konusu faaliyetlerinden rahatsız olduğu ve bu durum karşısında birtakım çalışmalar yaptığı biliniyor.

Putin ile Biden’ın Cenevre’de gerçekleştireceği yüz yüze görüşmenin ardından Rusya-ABD ilişkilerinin nasıl şekilleneceği merakla bekleniyor. Özellikle göreve geldikten kısa bir süre sonra Biden’ın Putin için “katil” kelimesini kullanması, iki ülke arasında gerilimin oldukça artmasına yol açmıştı. İki liderin yüz yüze görüşmesinin ardından gerilimin biraz da olsa düşmesi bekleniyor.

BIDEN-AB GÖRÜŞMESİ

NATO Zirvesi’nde ABD Başkanı Joe Biden’ın AB ülkeleri liderleri ile bir araya gelmesi ve görüşmeler gerçekleştirmesi bekleniyor. Özellikle Donald Trump döneminde hasar gören ilişkilerin, Biden ile birlikte yeni bir döneme girmesi öngörülüyor.

Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde ABD-AB ilişkileri oldukça hasar görmüş, taraflar arasında karşılıklı olumsuz açıklamalar yapılmıştı. Trump’ın; sürekli AB ülkelerinin liderlerini suçlaması, kuruluşa yönelik sürekli eleştirilerde bulunması, bazı ülkeleri Rusya’ya bağımlı olmakla itham etmesi ve AB’nin ekonomik olarak ABD’ye yük olduğunu dile getirmesi ilişkilerin bozulmasına yol açmıştı.

Göreve geldikten kısa bir süre sonra ABD’nin yeni dönemdeki hedefinin Çin ve Rusya olduğunu açıklayan Biden, yeni dönemde NATO ve AB gibi kuruluşlar ile ilişkilere daha çok önem verileceğini duyurmuştu.

Biden ile birlikte ABD-AB ilişkilerinde yeni bir sayfa açılması ve geçtiğimiz yıllara oranla daha iyi ilişkilerin yaşanması bekleniyor. Çin’in her geçen gün gelişen ekonomik yapısı ve Rusya’nın etkisini farklı bölgelere yayması Biden’ı NATO ve AB gibi kuruluşlar ile ilişkilerini geliştirmeye zorluyor.

2021’İN İKİNCİ DÖNEMİ BU GÖRÜŞMELER SONRASI ŞEKİLLENECEK

Erdoğan-Biden arasındaki yüz yüze görüşmenin ilerleyen dönemde ABD-Türkiye ilişkilerine olumlu bir şekilde yansıması bekleniyor. 16 Haziran’da Putin ile Biden arasında gerçekleşecek ilk ilk yüz yüze görüşme ile birlikte Rusya ve ABD arasındaki gerginliğin 2021’in ikinci yarısında düşmesi öngörülüyor. AB-ABD ilişkilerinin ise ilerleyen dönemde daha çok gelişmesi ve Rusya ile Çin karşısında yeni adımların atılması bekleniyor. Haziran ayındaki görüşmelerin, 2021’in ikinci yarısını yeniden şekillendirmesi bekleniyor.