G20 Liderler Zirvesi bir dönüm noktası olabilir mi?

Türkiye ile ABD, uzun zamandır ikili ilişkilerde birtakım problemler yaşıyor. İki ülke arasında S-400 hava savunma sistemleri, Suriye, Afganistan, F-35, Doğu Akdeniz ve PKK/PYD konularında sorunlar bulunuyor. Türkiye uzun zamandır S-400 meselesini ABD ile müzakere edip, diplomasi yoluyla çözmek istiyor. Ancak ABD’nin Türkiye’ye yönelik CAATSA yaptırımlarını uygulaması, sürekli tehdit açıklamalarında bulunması, ve göstermiş olduğu sert tavrı iki ülke arasında S-400 sorununun çözümünü tıkıyor.

Türkiye ile ABD, geçtiğimiz aylarda Afganistan’da birlikte çalışma konusunu görüştü. 14 Haziran’daki NATO Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Joe Biden arasında ele alınan konulardan biri de Kabil’deki Havalimanı’nın güvenliği meselesiydi. Afganistan’dan tamamen çekilen ABD, Kabil Havalimanı’nın güvenliği konusunda Türkiye ile birlikte çalışmak ve güvenliği sağlamak istiyordu. Ancak bu süreç başarısızlıkla sonuçlandı. Başkent Kabil’i ele geçirerek ülkede iktidarını ilan eden Taliban, Hamid Karzai Havalimanı’nda hiçbir ülkenin varlığını kabul etmediklerini açıkladı.

İki ülke arasında sorun teşkil eden en büyük meselelerden biri ise ABD’nin, Suriye’nin kuzeyinde yıllardır terör örgütü PKK/PYD’ye vermiş olduğu destek. Askeri ve ekonomik olarak terör örgütüne destek veren ABD, aynı zamanda siyasi olarak da terör örgütünün sözde yöneticileri ile temaslarını sürdürüyor. Bölgede nüfuzunu her geçen gün artıran ABD, aynı zamanda Türkiye sınırına yakın bölgelerde inşa ettiği askeri üslerle dikkat çekiyor. ABD’nin; terör örgütü ile kurduğu yakın ilişkiler, vermiş olduğu her türlü destek ve bölgedeki faaliyetleri Türkiye tarafından tepki çekiyor. ABD bu bölgede yıllardır Türkiye’nin güvenlik tehdidi ile ilgili endişelerini görmezlikten geliyor.

Türkiye’nin bugüne kadar yapmış olduğu tüm açıklamalara rağmen; ABD, Suriye’nin kuzeyinde terör örgütleriyle ilişki kurmaya ve faaliyetlerde bulunmaya devam ediyor. Özellikle IŞİD ile mücadele konusunu ileri süren ABD’nin, ilerleyen dönemde terör örgütü PKK/PYD’ye özerk bir yapı kazandırmak istediği dile getiriliyor.

ABD, Doğu Akdeniz meselesinde de Türkiye karşıtı cephede bulunan Yunanistan’ın tezlerine destek veriyor. Yunanistan, GKRY, İsrail, Mısır ve İtalya gibi ülkeler Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı cephede buluşurken, ABD’de de bu ülkelerin yanındabir pozisyonda bulunuyor.

Geçtiğimiz haftalarda Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Toplantısı için ABD’nin New York kentine giden Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki ülke arasındaki tüm sorunları konuşmak için Biden ile yüz yüze bir görüşme gerçekleştirmeyi planladı. Ancak Biden ile Cumhurbaşkanı Erdoğan arasında herhangi bir görüşme gerçekleşmedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan konu hakkında açıklamalarda bulunurken, Biden’a tepkisini dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha önceki ABD Başkanları ile birlikte yürüttüğü çalışmalara vurgu yaparak, Biden ile iyi bir çalışma yürütemediklerini söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ayrıca BM Genel Kurulu Toplantısı’ndan geri dönerken, Türkiye ile ABD arasındaki sorunlara dikkat çekti.

BM Genel Kurul Toplantısı’nda iki liderin görüşme gerçekleştirememesi sonrası iki ülke arasındaki ilişkiler gergin bir döneme girdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın özellikle ABD’nin Suriye’den çıkması gerektiğini söylemesi dikkat çekti. Yaşanan gelişmeler, ikili ilişkileri önümüzdeki dönemde zor bir sürecin beklediğini gözler önüne serdi.

G20 LİDERLER ZİRVESİ NEDEN ÖNEMLİ?

Türkiye-ABD ilişkilerinin gergin olduğu bir dönemde, ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Erdoğan arasında Ekim ayının sonunda yapılacak olan G20 Liderler Zirvesi’nde yüz yüze bir görüşme gerçekleşmesi bekleniyor. İki ülke açısından da bu görüşme oldukça önemli.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, BM Genel Kurul Toplantısı’nın ardından Rusya’nın Soçi şehrine gitmiş, burada Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaklaşık üç saat süren görüşme gerçekleştirmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu görüşmenin öncesinde Rusya’dan ikinci bir S-400 alınabileceği yönünde sinyaller vermişti.

ABD tarafının bu olaya nasıl bir tepki vereceği henüz bilinmese de; iki lider arasında S-400 meselesinin yeniden ele alınacağını söyleyebiliriz. ABD’nin terör örgütü PKK/PYD’ye her geçen gün artan desteği, Afganistan’da devam eden süreç, Doğu Akdeniz’deki son gelişmeler ve iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler de bu görüşmede ele alınacaktır.

İki liderin G20 Liderler Zirvesi’nde yüz yüze görüşmesinden somut bir sonuç alınması zor görünüyor. Ancak bu görüşme sonrası son dönemde gerilen ilişkilerin yumuşayacağını söylemek mümkün. Önümüzdeki dönemde Türkiye’nin, ABD karşısında Rusya ile iş birliğini daha çok artıracağını söyleyebiliriz.

AUKUS PROBLEMİ ÇÖZÜLECEK Mİ?

G20 Liderler Zirvesi’nde gerçekleşmesi beklenen bir diğer yüz yüze görüşme ise ABD Başkanı Joe Biden ile Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron arasında. Geçtiğimiz haftalarda ABD, İngiltere ve Avustralya arasında imzalanan AUKUS anlaşması sonrası taraflar arasındaki gerilim oldukça tırmanmıştı.

Fransa bu anlaşmayı “Sırtımızdan bıçaklandık” şeklinde nitelendirmiş ve ABD ile Avustralya’daki Büyükelçiliklerini geri çağırmıştı. AUKUS anlaşması sonucunda, Fransa ile Avustralya arasında imzalanan ve değeri 90 milyar dolara kadar çıkan nükleer deniz altı anlaşması iptal olmuştu.

Son dönemde AB’de lider bir ülke konumuna gelmek isteyen ve ABD’den bağımsız bir yapı inşa etmek isteyen Fransa; bu olaya uzun süre sert tepki gösterdi. Her ne kadar ABD’den konu hakkında yumuşak açıklamalar gelse de; Fransa’nın öfkesini dindirmek için yeterli olmadı. Ancak geçtiğimiz günlerde ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron arasında gerçekleşen yüz yüze görüşmeden sonra buzlar biraz da olsa eridi.

Macron ile Biden arasında G20 Liderler Zirvesi’nde gerçekleşmesi planlanan görüşmede, ilk olarak AUKUS’un ele alınması bekleniyor. Macron’un bu görüşmede, Biden’dan konu hakkında somut bir adım atmasını ve sürece Fransa’yı da dahil etmesini isteyeceğini söyleyebiliriz. Ancak İngiltere ile birlikte Asya’da güçlü adımlar atan ve AB ülkelerini sürecin dışında tutan Biden’ın bu stratejiden vazgeçmesi beklenmiyor.

İki lider arasındaki görüşmenin ardından gerginliğin azalacağını söylemek mümkün olsa da; AUKUS sorununun uzun bir müddet daha gündemde kalacağını dile getirebiliriz.