Kurulduğundan beri aynı parti tarafından yönetilen Gabon'da seçim günü

Mansur Ali Bilgiç -  

Devlet Başkanı Ali Bongo Ondimba'nın seçim hilesi ve baskı iddiaları arasında üçüncü kez yedi yıllık bir dönemle göreve gelmeye çalıştığı 2023 Gabon seçimleri gerçekleşti.

Gabon'u 41 yıl boyunca yöneten babası Omar Bongo'nun ölümünün ardından 2009 yılında iktidara gelen Ali, eski bir bakan ve ekonomi profesörü olan Albert Ondo Ossa liderliğindeki muhalefet koalisyonuyla karşı karşıya.

Muhalefet, Bongo'yu iktidarını uzatmak için anayasayı manipüle etmek ve ülkenin petrol kaynaklarını kötü yönetmekle suçlarken; Bongo, Gabon'a istikrar ve kalkınma getirdiğini iddia ediyor.

Başkanlık seçimine ek olarak bugünkü seçimlerde, Bongo'nun Ulusal Meclis'indeki güç dengesini değiştirebilecek yasama ve yerel makamlar için de oylamalar gerçekleşti.

Seçimlerden birkaç gün önce getirilen bir yeni düzenleme ile yerel temsilciye verilen her oy, otomatik olarak o temsilcinin Başkan adayına verilmiş sayılıyor.

Seçmenlerin temsilci ve Başkan adayını ayrı seçme özgürlüğünü elinde alan bu sistem, ana muhalefet partileri tarafından “kuvvetler ayrılığını ihlal ettiği” gerekçesiyle de eleştirildi.

14 adayın yarıştığı Devlet Başkanlığı seçimlerinde, 2,3 milyonluk nüfusun 850 bininden biraz azı da seçimlerde oy kullanmak üzere sandık başına gitti.

Bugünkü seçimlerde bazı sandıklarda oy kullanma işleminin diğerlerinden daha geç başlaması da huzursuzluğa sebep oldu.

Bir Reuters muhabiri, oy verme işleminin yerel saat ile sabah 07.00’de başlaması gerektiğini ancak başkent Libreville'deki bazı seçim merkezlerinde önemli gecikmeler yaşandığını kaydetti.

Bu seçimler; Sınır Tanımayan Gazeteciler (Reporter sans Frontières - RSF) adlı kâr amacı gütmeyen kuruluşun cuma günü yaptığı açıklamaya göre, yabancı medya temsilcilerinin seçimleri gözetleme imkânı olmadan gerçekleşti.

Yerel saatle 18.00’da oy verme işlemleri sona erdi ancak sonuçların ne zaman açıklanacağına ilişkin bir bilgi bulunmuyor.

Libreville'deki Martine Oulabou okulundaki bir oy verme merkezinde Al Jazeera’ya konuşan seçmen Jeff Mbou, "Bu seçim çok gergin çünkü ülkemizde bir oylamanın hiç bu kadar geç başladığını sanmıyorum" dedi.

Kısa süre önce birleşen muhalefet, Bongo'nun üçüncü dönem adaylığını engellemeyi ve ailesinin yarım yüzyıldan uzun süren iktidarını sona erdirmeyi umuyordu.

Ana muhalefet partilerinden altısı, Bongo'yu görevden alma yarışında mesafe katetmek amacıyla Albert Ondo Ossa'yı destekledi.

Muhalefetin adayı Ondo Ossa, sabahın erken saatlerinde Facebook hesabından muhalefetin "kötü niyetini" kınamaya başlamış ve resmî olarak kendi lehine çekilen beş muhalif adayın isimlerinin oy pusulalarının bazılarında hâlâ mevcut olduğunu, bazılarında ise kendisinin bulunmadığını iddia etmişti.

SEÇİMLERDE DÜZENSİZLİK İDDİALARI

2016 Gabon başkanlık seçimi tartışmalı ve şiddetliydi. Başkan Ali Bongo, rakibi Jean Ping'e karşı çok ufak bir farkla zaferi elde etmişti.

Seçimlerde sahtekarlık olduğu iddiaları üzerine kitlesel protestolar, Bongo'nun yalnızca 5 bin 594 oyla, yani Ping'in aldığı yüzde 48,23'e karşılık yüzde 49,8'lik bir oyla kazanan ilan edilmesinin ardından başladı.

Muhalefet ve uluslararası gözlemciler için özellikle endişe verici olan, oyların yüzde 95,5'inin görevdeki adaya gittiği, Bongo'nun memleketi Haut-Ogooue'de yüzde 99'luk bir katılım oranının bildirilmesi olmuştu.

İçişleri Bakanlığı'na göre, diğer illerdeki katılım yüzde 45 ile 71 arasında seyretmişti.

Ping, bu seçimlerde dokuz eyaletten altısını kazanmıştı.

Ağustos 2023'te Gabon Devlet Başkanı Ali Bongo, bu ay yağmur ormanlarıyla kaplı ülkenin ücra köşelerinde yeniden seçilmek için kampanya yürüttü ve üçüncü dönemde cömert seçim vaatlerini yerine getirecek güce ve performans geçmişine sahip olmadığı yönündeki muhalefet iddialarını ortadan kaldırmaya çalıştı.

Birleşmiş Milletler, şiddet konusunda "derin endişesini" dile getirdi. Örgüt; Fransa ve ABD ile birlikte, anlaşmazlığın her iki tarafının da gerilimi azaltması çağrısında bulundu ve oylama sonucuna ilişkin ayrıntıların daha şeffaf olması için baskı yaptı.

Sonuçların açıklanmasının ardından 7 yıl önceki seçimlerdekine benzer bir kaos ortamının yaşanması ihtimali, gözlemcileri tedirgin etti.

Reuters’a konuşan Afrika odaklı Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nde araştırmacı Remadji Hoinathy, oylama sisteminde yapılan son değişikliklerin bundan sonraki süreci daha da karmaşık hale getirebileceği yorumunda bulundu.

Hoinathy, bu değişikliklerin "seçimlerin sonucunu daha da gerginleştirebileceğini, ardından da belki çekişmelere ve belki de şiddete yol açabileceğini" söyledi.

Deutsche Welle’nin haberine göre; Gabon hükûmeti, genel seçimlerin ardından gece sokağa çıkma yasağı uygulayacağını ve internet erişimini keseceğini duyurdu.

İletişim Bakanı Rodrigue Mboumba Bissawou; devlet televizyonunda yaptığı açıklamada, "şiddet çağrılarının ve yanlış bilgilerin yayılmasına karşı koymak" için pazar gününden itibaren gece saatlerinde sokağa çıkma yasağı uygulanacağını ve internet erişiminin bir sonraki duyuruya kadar askıya alındığını belirtti.

Gençlerin üçte birinin işsizlikle mücadele ettiği ve vatandaşların üçte birinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı Gabon’da, ülkedeki varsıl ve yoksul kesim arasındaki makas çok geniş.

Bu durum, Bongo iktidarına yönelik tepkilerin artmasına ve seçim sonrası şiddet korkularının oluşmasına sebep olabilir.