Merkezi yönetim ile Gagavuzya Türkleri arasındaki ilişkilerde son durum ne?

Moldova'ya bağlı Gagavuzya Özerk Bölgesi Başkanı Yevgeniya Gutsul’un Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile geçen aylarda görüşmesi, Kişinev-Komrat ilişkisindeki sorunları ve Gagavuz Türklerinin haklarını yeniden gündeme taşımıştı.

Moldova yönetimi, Gutsul'un Putin ile görüşmesini olumlu karşılamadı.

Gagavuzya yönetimindeki Şor Partisi açıklamasında, görüşme nedeniyle Gutsul’un gözaltına alınması için Moldova yönetiminin hazırlık yaptığını ileri sürdü.

Aynı gün Paris'te Moldova Cumhurbaşkanı Maya Sandu, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüştü.

Sandu, görüşmeye ilişkin açıklamasında, "Macron'la görüşmemiz, Rusya ve temsilcilerinin ülkeme ilave baskı uygulama yönündeki yeni girişimleri bağlamında gerçekleşiyor" ifadelerini kullandı.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Sandu’nun yasaların arkasına saklanarak Gutsul ile hesaplaştığını ileri sürdü.

Eski Moldova Cumhurbaşkanı Igor Dodon da Gutsul’un Rusya ziyaretiyle ilgili "Moldova'nın bölge yönetimlerine baskı yapıyorlar, faaliyetlerini engellemeye çalışıyorlar, maske gösterileri yapıyorlar, bütçe gelirlerini kesiyorlar, ülke içinde destekleri olmadığından onlar da bunu Moldova dışında arıyor" şeklinde konuştu.

Gagavuzya Halk Meclisi Başkanı Dimitri Konstantinov, "Moldova Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasındaki temaslar sıfıra yaklaşıyor. Her seferinde adım adım bağlarımızı koparmaya çalışıyorlar. Bağlarımızın kopmaması için mümkün olan her şeyi yapacağız, zira bizim için Rusya stratejik, tarihi bir ortak. Biz bunu unutmuyoruz" dedi.

Konuşmasının devamında, Gagavuzya'nın Rusya'nın sadece partner değil aynı zamanda  dost ve koruyucu ülke olduğunu bildiğini anlatan Konstantinov, Moskova'nın yüz yıllardır birlikte yaşadığı yakınlarına zor zamanda yardım eli uzatacağından emin olduklarını vurguladı.

"BÖLGENİN ÖZERKLİK HAKKI GEREKTİĞİ GİBİ İŞLEMİYOR"

Gagavuzya Türkleri, 1994'te kazandıkları özerklik statüsüyle Moldova'da halk olarak tanınsa da hakların işlerliği konusunda sorunlar yaşamaya devam ediyor.

Gagavuz Özerk bölgesinin kuruluş kanunuyla, Moldova’da 1994’ten bu yana çıkarılan kanunlar uyumlu hale getirilemiyor.

Bu da özerkliğin işlemesi ve bu kapsamda tanınan yetkilerin tam anlamıyla kullanılmasıyla ilgili belirsizliklere sebep oluyor.

Söz konusu belirsizlikler hangi görev veya yetkinin Gagavuzya yönetiminde, hangilerinin merkezi hükümette olması gerektiği konusunda tartışmalara yol açarak Gagavuzların özerklik haklarını farklı uygulamalarda kaybetmesine neden olabiliyor.

"ÖZERKLİK HAKKI ANAYASA İLE GARANTİ ALTINA ALINMALI"

Bu kapsamda, 2017'de Moldova'nın idari bölgesel yapısı, idari ademimerkeziyetçilik ve yerel kamu yönetimi ile ilgili hazırlanan 3 yasa tasarısının Moldova yönetimi tarafından onaylanması bekleniyor.

Gagavuzya bölgesinin özerklik statüsünün Moldova Anayasası tarafından garanti edilmemesi sorunu da Gagavuz halkı için hayati önem taşıyor.

Moldova’da çeşitli alanlarda reformların gerçekleştirilmesi sırasında Gagavuz Özerk bölgesi, sahip olduğu özel statü nedeniyle bu fırsatlardan yararlanamayabiliyor.

Bu da Gagavuz Özerk bölgesinin, ülkenin yerel kamu yönetimi sisteminde sıradan bir bölge olarak görülmesine neden oluyor.

BÖLGE EKONOMİK SIKINTILARLA MÜCADELE EDİYOR

Statüsündeki belirsizlik nedeniyle Gagauz Özerk Yeri, merkezi yönetimin vergi sisteminde yaptığı değişikliklerden de olumsuz etkilenerek vergi toplama hakkını da kaybetti.

Moldova’da oluşturulan vergi bölgelerinin merkeze bağlı olması, Gagavuz Türklerinin ekonomik ve sosyal alanlarda bağımsız olması konusunda zorluklara sebep oluyor.

Gagavuzya Özerk Bölgesi Başkanı Yevgeniya Gutsul 9 Nisan günü Rusya’nın başkenti Moskova’ya gelerek Rus Promsvyazbank (PSB) bankası ile bir anlaşma imzaladı.

Anlaşmaya göre banka, Gagavuzya’nın kamu sektörü çalışanları ve emekliler için hesap açacak, bölge sakinlerine Rusya’da faaliyet gösteren ödeme sistemlerini kullanarak sınır ötesi ödeme yapma fırsatını sağlayacak.

Gagavuzya lideri Gutsul, Putin ile yaptığı görüşme sırasında, “Bu adım Gagavuzya özerkliği için, Gagavuzya sakinleri için çok önemli, çünkü maalesef şu anda Gagavuzya yönetimi Gagavuzya halkı olarak çok büyük baskıyla karşı karşıyayız. Gerçek şu ki, Gagavuz halkına yardım etmek isteyen ortaklarımız, uluslararası dostlarımız var, ancak ne yazık ki mevcut hükümet bölge sakinlerine giden tüm mali ve insani yardımları engellemek için her şeyi yapıyor” ifadelerini kullandı.

En son mart ayında Rusya’ya geldiğinde Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüştüğünü hatırlatan Gutsul, “Görüşmede, merkez yönetiminin Gagavuzya özerkliği üzerindeki baskıyı anlattım. Rusya Federasyonu’ndan, Tarım üreticilerimize vergi indirimlerinin sunulması ve ayrıca doğalgaz için indirim, iyi fiyat yönünde birkaç isteğimiz oldu” şeklinde konuştu.

GAGAVUZYA, RUSYA-UKRAYNA SAVAŞINDA KİMİ DESTEKLİYOR?

Kişinev ile Komrat arasındaki bir diğer politika farkı da Rusya-Ukrayna savaşı konusunda görülüyor.

Moldova, Rusya-Ukrayna savaşında Batılı devletlerin yanında saf alırken, Gagavuzya yönetimi tarafsız kalmayı tercih ediyor. 

Gagavuzya yönetimi Ukrayna’dan gelen mültecilere insani yardımlarda bulunmayı ihmal etmiyor.

MOLDOVA İLE ROMANYA BİRLEŞİYOR MU?

Yevgeniya Gutsul, Moldova'nın, Romanya ile birleşmeye karar vermesi halinde Gagavuzya'nın bağımsızlığını ilan edeceğini bildirdi.

Gutsul, "Herhangi bir birlikçi girişim, Gagavuzya'nın ayrılması ve bağımsız bir Gagavuz cumhuriyetine dönüş prosedürünün derhal başlatılması anlamına gelmektedir. Birçok komşu Moldova ve Bulgar köyünün sakinlerinin bizi destekleyeceğinden ve bize katılacağından eminiz" ifadelerine yer verdi.