Rusya ve Esad’ın İdlib’i geri alma planı

2010 yılının sonlarına doğru Tunus’ta başlayan Arap Baharı rüzgarı kısa süre içerisinde Suriye’ye sıçradı. 41 yıldır Esad ailesi tarafından yönetilen Suriye halkı, yıllardır söz verilen reformların gerçekleşmemesi üzerine sokaklara döküldü. Ülkede yaşanan işsizlik, pahalılık ve yoksulluk halkın en çok şikayet ettiği durumlar arasındaydı. Gerçekleştirdikleri gösterilerde Esad’ı protesto eden halk, özellikle siyasi kadrolarda eşit dağılım talebinde bulundu. Esad’ın, ülkenin kuzeyinde yaşayan Kürtlere yıllardır kimlik vermemesi ise en çok tepki çeken uygulamalarından biriydi.

Suriye’de gerçekleştirilen protestolar kısa sürede büyüdü. Halkın büyük bir kesimi sokaklara çıkarak mevcut yönetimi protesto etti. Ancak bu gösteriler zamanla şiddete dönüştü. Protestocuların elinde silah bulunması ve bunu polislere karşı kullanması üzerine Esad güçleri sert karşılık verdi. Olaylar kısa sürede ülkenin her yerine yayıldı ve iç savaş çıktı.

Suriye’de Esad ile ellerinde silah bulunan muhalif gruplar arasında yaşanan çatışmalar, tüm dünyanın odağını bu ülkeye yöneltti. ABD ve İsrail gibi ülkelerin yanı sıra neredeyse tüm Avrupa ve Körfez ülkeleri Suriye’de Esad muhaliflerine destek verdi. Suudi Arabistan, BAE ve Katar gibi ülkeler, Esad’a muhalif olan gruplara ekonomik ve askeri olarak yardımlarda bulundu. AB ve NATO güçleri de Suriye’de Esad karşıtı grupların yanında yer alarak, Suriye’de yeni bir dönemin başlaması gerektiğini savundu.

Suriye’de iç savaşın şiddetli bir hal aldığı dönemde, tüm dünya tarafından terör örgütü olarak kabul edilen IŞİD ve El Kaide militanları da bu ülkeye girdi. IŞİD, 2014 yılında Rakka’ya girerek burada kendi devletini ilan etti. Diğer yandan Palmira ve Deyrizor gibi yerlerde de etkili olan IŞİD, birçok kent ve ilçe merkezini ele geçirdi. El Kaide’nin bir alt grubu olan El Nusra ise ülkenin kuzeybatısında bulunan İdlib gibi yerlerde etkili oldu.

Bir taraftan IŞİD ve DAEŞ gibi terör örgütleri ve bir taraftan ise muhalif gruplarla çatışan Esad güçleri; 2015 yılına dek ülkenin birçok noktasında kontrolü kaybetti. 2015 yılının ortalarına doğru gelindiğinde, ülke topraklarının yalnızca yüzde 20’si Esad güçleri tarafından yönetiliyordu. 30 Eylül 2015 tarihinde ise Suriye’deki savaşın seyrini tamamen değiştirecek bir olay yaşandı. Savaşın başladığı tarihten bu yana siyasi olarak Esad’ın yanında yer alan Rusya, aktif olarak Suriye’deki savaşa dahil oldu.

Rusya’nın Suriye’ye girmesinin ardından Suriye ordusu büyük moral kazandı. Ülkenin yüzde 80’ini muhalif ve terör gruplarına kaptıran Esad güçleri, Rusya’nın hava desteği ile birlikte yeniden taarruza geçti.

Esad güçleri Rusya’nın da desteğiyle birlikte Hama, Humus, Halep, Palmira, Kuneytra, Yermük, Doğu Guta ve Dera gibi yerleri geri aldı. Esad güçleri, muhalif ya da terör gruplarının kontrolü altında bulunan bölgelere saldırı başlatmadan önce teslim olma çağrısında bulundu. Teslim olmayan gruplar için ise bir diğer seçenek olarak otobüslerle İdlib’e taşınma sunuldu. Birçok muhalif gruplara mensup kişilerin yanı sıra terör örgütü militanları bu seçeneği kabul etti. Esad’ın saldırıları başlamadan önce birçok silahlı grup, otobüslerle İdlib’e taşındı. Bu durum, İdlib’in ileride siyasi ve insani krizlerin yaşanacağı bir yer olacağı konusunda işaret verdi.

RUSYA VE ESAD İDLİB’İ GERİ ALMAK İSTİYOR

Kaybettiği toprakların büyük bir çoğunluğunu geri alan Esad, gözünü yıllardır İdlib’e dikmiş durumda. Ancak İdlib’deki silahlı militan sayısı Esad’ın işini zorlaştırıyor. Bölgede Heyet Tahrir El Şam gibi terör örgütlerinin yanı sıra birçok silahlı muhalif grup bulunuyor. İdlib’deki militan sayısının 50 binli rakamları geçtiği belirtiliyor. Bu nedenle Esad’ın İdlib’i geri alması kısa süre içerisinde zor görünüyor. Ancak Rusya ile Esad güçleri son zamanlarda İdlib’e yönelik saldırıları yoğunlaştırmış bulunuyor.

Ülkenin büyük bir bölümünü yeniden kontrolü altına alan Esad, İdlib’i de geri alarak terör örgütü PYD/PKK’nın etkili olduğu bölgelere yoğunlaşmak istiyor. Rusya ve İran tarafından askeri olarak büyük destek alan Esad, tüm ülkede yeniden kontrolü sağlayarak dünyaya zaferini ilan etmek istiyor.

Rusya ise bölgede ABD ve NATO güçlerinin etkili olmasını ve faaliyetlerde bulunmasını istemiyor. 2015 yılında aktif olarak Suriye savaşına dahil olan Rusya, Lazkiye ve Tartus’ta inşa ettiği askeri üsler ile sıcak denizlere inmiş bulunuyor. Rusya, buradaki deniz üslerine İdlib tarafından gelen tehdidi önlemek istiyor. İdlib’teki silahlı gruplar, sürekli Rusya’nın askeri üslerini ve üst düzey komutanlarını hedef alıyor. Daha fazla kayıp vermek istemeyen Rusya, İdlib saldırılarında Esad’a verdiği desteği her geçen gün artırıyor.

Rusya’nın bir diğer endişesi ise İdlib’teki silahlı militanların büyük bir çoğunluğunun Çeçenistan ve Dağıstan gibi bölgelerden gelmesi. Buradaki militanların bir gün geri dönmesinden endişe duyan Rusya, İdlib’teki silahlı grupları tamamen imha etmek istiyor.

İlerleyen dönemde Rusya ile Esad güçlerinin İdlib’e saldırılarını daha da yoğunlaştırması bekleniyor. Dünyanın gözü Afganistan’daki gelişmelere ve Taliban’a çevrilmişken, Esad’ın İdlib’i bir an önce geri almak isteyeceğini söylemek mümkün. Ancak Suriye’nin tüm bölgelerinden İdlib’e taşınan silahlı militanların sayısı göz önünde bulundurulduğunda; Esad ve Rusya’nın bölgede kontrolü sağlaması kısa vadede zor görünüyor.