İran nükleer anlaşmaya geri dönecek mi?

Ali Hamaney, başkent Tahran’da Ulusal Atom Enerjisi Kurumu'nun temsilcileri ve nükleer bilim insanları ile bir araya geldi. İran devlet televizyonunda yer alan habere göre Hamaney; 2015’te imzalanan ancak ABD’nin tek taraflı çekilmesiyle uygulanamayan nükleer anlaşmaya değindi.

Hamaney, "Önceki yıllarda nükleer sanayi yöneticileri ve yetkilileri ülkede önemli nükleer altyapılar oluşturdu. (Nükleer) Anlaşmada yanlış bir şey yok ancak nükleer endüstrimizin altyapısına dokunulmamalı" ifadelerini kullandı.

İran Dini Lideri, nükleer faaliyetlerinin askeri amaçlı olmadığını belirterek hakkındaki suçlamaları yalanladı. Hamaney, Amerikan istihbaratının İran’ın nükleer silah ve üretiminin peşinde olmadığının bilincinde olduğunu belirtti.

Hamaney, kitle imha silahlarının İslam dininde yeri olmadığını söyledi ve ekledi: ‘‘Bu İslami bir temel olmasaydı ve bizim nükleer silah üretme irademiz olsaydı bunu yapardık. Düşmanlar da bizi durduramayacaklarını biliyorlar.’’ 

NÜKLEER ANLAŞMA VE ABD’NİN YAPTIRIMLARI

2015 yılında İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya (5+1) arasında anlaşma imzalanmıştı. Anlaşmaya göre; yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetim altına alınması kararına varılmıştı.

Donald Trump başkanlığındaki ABD; 8 Mayıs 2018’de İran ile yapılan anlaşmadan tek taraflı çekilmiş, Tahran'a yeniden yaptırımlar uygulamaya başlamıştı. Buna karşılık Tahran hükümeti, anlaşma faaliyetlerini durdurarak uranyum zenginleştirmeye başlamıştı.

Trump’ın ABD Başkanlığı görevinin sonlanmasından sonra 2021’de Viyana’da başlayan yeniden müzakere süreci, Washington-Tahran arasındaki anlaşmazlık sebebiyle 2022’nin son aylarında yeniden askıya alındı. Batılı ülkelerce İran’ın nükleer çalışmalarına devam ettiği iddiaları gündeme getirildi.

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, İran’ın Abade yakınlarında gizli bir nükleer tesis tespit ettiklerini beyan etmişti. UAEA ise doğruluğunu araştırmak için İran’a iş birliği çağrısı yapmıştı.

Şubat sonunda UAEA Yönetim Kurulu üyesi ülkelerle paylaşılan 3 aylık raporda; Fordo’daki tesiste yüzde 83,7 zenginleştirilmiş uranyum parçacıkları olduğu bildirildi. UAEA Başkanı Rafael Mariana Grossi, 4 Mart’ta İran’ı ziyaret edip söz konusu uranyumun ‘stok’ değil ‘parçacık’ düzeyinde olduğunu aktardı.

KÖRFEZ İŞBİRLİĞİ KONSEYİ’NDEN NÜKLEER İŞ BİRLİĞİ MESAJI

Körfez İşbirliği Konseyi ülkeleri dışişleri bakanları Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da KİK toplantısı gerçekleştirdi. Konsey, İran’ın nükleer anlaşma konusunda yükümlülüklerini yerine getirmesi ve UAEA ile tam iş birliği yapması gerektiğini belirtti.

İran’ın tüm gereklilikleri yerine getirdiği takdirde Körfez İşbirliği Konseyi; ülkelerin İran’ın ‘nükleer dosyasında' etkili iş birliğine hazır olduğu vurgulandı.

Körfez ile ortak donanma ve olası doğal gaz ihracı projesi hayata geçirildiği takdirde İran ekonomisinde yaşanan krizin etkilerinin azalması bekleniyor. ABD’nin tek taraflı yaptırımları kaldırmaya yönelik adımları geçtiğimiz günlerde duyurulmuş, İran’ın Irak’ta dondurulan varlıklarından 2,7 milyar dolar yeniden serbest bırakılmıştı.

İRAN DOĞAL GAZI AVRUPA’YA TÜRKİYE ÜZERİNDEN GİDEBİLİR

İran Ulusal Doğaz Gaz Şirketi (NIGC) Genel Müdürü Mecid Çegeni, İran medyasına doğal gaz ihracatına yönelik açıklama yaptı. Çegeni; Türkiye ile görüşmeler yaptığını ve Türkiye’nin aracılığa olumlu baktığını belirtti. 

NIGC Genel Müdürü; “Pakistan, Afganistan ve Umman da İran doğal gazına talip. Onlar ile de gerekli müzakereleri sürdürüyoruz. Ancak bazı ülkeler ile anlaşma yapılması için ihtiyaç duyulan altyapı henüz hazır değil. İran doğal gazının Avrupa’ya ihracı söz konusu olursa, Avrupa’ya doğal gazı Türkiye üzerinden ihraç edebiliriz” dedi.

ABD YAPTIRIMLARINI GERİ ÇEKİYOR

İran-Irak Ticaret Odası Başkanı Yahya İshak, geçtiğimiz günlerde İran resmi ajansı IRNA’ya konuştu. İshak, ülkesinin Irak’ta tutulan 2,7 milyar dolar varlığının serbest bırakıldığını açıkladı.

Ekonomi ve Maliye Bakanı İhsan Handuzi ise Tahran’da düzenlediği basın toplantısında, yaptırımlar nedeniyle İran dışında tutulan varlıklarla ilgili "Dışişleri Bakanlığı ve Merkez Bankasının çabalarıyla bu konuda iyi gelişmeler oldu. İran'ın Güney Kore gibi ülkelerde tutulan kaynaklarının önümüzdeki haftalarda serbest bırakılacağını umuyoruz" açıklamasını yaptı. 

İran’ın yarı resmi ajansı ISNA’ya göre Tahran ve Washington; Irak’ta 10 milyar dolar ve Güney Kore’de 7 milyar dolar dondurulmuş varlıklarının serbest bırakılması konusunda anlaşmaya vardı.

Serbest bırakılan ve İran’daki döviz piyasasını yeniden canlandırması beklenen fonun bir kısmı Irak’a dini ziyarete giden İran vatandaşları, bir kısmı da temel ihtiyaçlar için tahsis ediliyor.