Suikastler, saldırılar, protestolar, kazalar: İran’da hangi klik harekete geçti?

İran; eski ABD Başkanı Donald Trump’ın, Mayıs 2018’de nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak ayrılmasının ardından iç ve dış politikada zorlu günlerden geçmeye başladı. İran’a yönelik ağır ambargoları yeniden yürürlüğe koyan Trump, Tahran hükümetinin Orta Doğu’daki faaliyetlerinin önüne geçmeye çalıştı. ABD ve müttefiklerinin uyguladığı ekonomik yaptırımların ardından ülkede işsizlik, enflasyon, pahalılık ve kur oranlarının arttığı görüldü.

İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani, 3 Ocak 2020 tarihinde Irak’ın başkenti Bağdat’ta uğradığı suikast sonrası hayatını kaybetti. ABD tarafından üstlenilen suikast, İran’ın Orta Doğu’da izlediği politikalara ve yürüttüğü faaliyetlere ağır bir darbe vurdu. İran’ın bu suikasta tepkisi çok sert oldu. ABD’nin Irak’taki askeri üslerini hedef alan Tahran hükümeti, 80 Amerikan askerinin bu saldırılar sonrası yaşamını yitirdiğini öne sürdü.

Kasım Süleymani’ye yönelik gerçekleştirilen suikast, İran halkı tarafından da çok sert tepki gördü. Tahran hükümeti, toplam 10 milyon İranlının, Kasım Süleymani için düzenlenen cenaze törenlerine katıldığını açıkladı. Ancak İran’ın Irak’taki ABD üslerine saldırıları, bazı kesimler tarafından yeterli bir karşılık olarak görülmedi. Kasım Süleymani suikastı sonrası İran’ın iç ve dış politikada dengeleri değişti.

Kasım 2020’de gerçekleştirilen bir diğer suikast ise İran’daki dengelerin altüst olmasına neden oldu. İran nükleer programının kilit isimlerinden fizik profesörü Muhsin Fahrizade, uydudan kontrol edilen yapay zekaya sahip silahla öldürüldü.

İran Devrim Muhafızları’nın üst düzey komutanlarından Tuğamiral Ali Fadavi, silahın Fahrizade’nin yüzüne odaklandığını ve 13 el ateş ettiğini açıkladı. Fadavi, Fahrizade’nin yanında 11 koruma görevlisi olduğunu ve yakın korumasına dört merminin isabet ettiğini belirterek, “Silah yalnızca Fahrizade’nin yüzünü hedef aldı. Kendisine yalnızca 25 santimetre mesafedeki eşinin burnu bile kanamadı” ifadelerini kullandı.

Muhsin Fahrizade’ye düzenlenen suikastin arkasında İsrail’in rolünün olduğu yönünde değerlendirmeler yapıldı. İran’ın nükleer anlaşmaya geri dönmesini istemeyen Tel Aviv’in, bu saldırıyı düzenleyerek Avusturya’nın başkenti Viyana’da devam eden nükleer müzakereleri etkilemeye çalıştığı öne sürüldü. Muhsin Fahrizade’nin öldürülmesinin ardından hükümete yönelik eleştirilerde bulunan İran medyası, İsrail’e karşılık verilmesi gerektiğini yazdı.

İlk önce Kasım Süleymani ve daha sonrasında Muhsin Fahrizade’nin düzenlenen suikastler sonrası öldürülmesi, İran’ı iç ve dış politikada farklı arayışlar içerisine itti. Ülke içindeki Mossad ajanlarına yönelik operasyonların sayısı arttı. Ayrıca Devrim Muhafızları Ordusu, Irak’ın kuzeyinde Erbil ve Süleymaniye gibi şehirlere yönelik saldırılar gerçekleştirdi. İranlı yetkililer tarafından yapılan açıklamalarda, Irak’taki Mossad üslerinin hedef alındığı belirtildi.

NÜKLEER TESİSLER HEDEF ALINDI

Temmuz 2020’de İran’daki Natanz nükleer santralinde şüpheli bir patlama yaşandı. Söz konusu patlama, İran’ın nükleer programındaki en hassas ve en değerli alanların birinde ağır hasara neden oldu. Bu patlamanın ardından dünya kamuoyunda çarpıcı iddialar gündeme geldi.

Saldırıların arkasında İran topraklarında gizli operasyonlar yürüttüğü iddia edilen İsrail’in olduğu yönünde yorumlar yapıldı. Bu saldırı, İran’ın en hassas nükleer tesislerinin birinde yeterli derecede güvenliği sağlayamadığı yönünde eleştirileri de beraberinde getirdi.

İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi, “Olay neticesinde herhangi bir zayiat yaşanmadı fakat dikkate değer hasar meydana geldi” ifadelerini kullanırken; Uluslararası Atom Enerjisi (UAEA) ise bu alanda herhangi bir radyasyon sızıntısının olmadığını açıkladı.

İRAN’DA DEVRİM MUHAFIZLARI KOMUTANINA SUİKAST

Geçtiğimiz günlerde İran’ın başkenti Tahran’da Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarından Albay Hasan Sayad Khodayari’ye silahlı saldırı düzenlendi. Khodayari, saldırının ardından hayatını kaybederken, konu hakkında Devrim Muhafızları Ordusu tarafından bir açıklama yapıldı.

Açıklamada, suikastın motorsikletli saldırgan tarafından gerçekleştirildiği belirtilirken, Khodayari’nin aracının içerisindeyken açılan ateş sonucu beş kurşundan birinin kafasına isabet etmesi sonucu hayatını kaybettiği ifade edildi. Khodayari, Suriye iç savaşında “Türbe koruyucusu” ünvanıyla görev yapmıştı.

Öte yandan işsizlik, pahalılık, yüksek enflasyon ve yüksek döviz kurundan şikayetçi olan halk, hükümete yönelik protesto gösterileri gerçekleştirmeyi sürdürüyor. Geçtiğimiz hafta ülkenin güneyindeki Huzistan, Luristan, Çaharmahal, Bahtiyari, Kohgiluye ve Buyer Ahmed bölgelerinde sokaklara dökülen halk, temel gıda ürünlerinde fiyatların yaklaşık yüzde 30 artmasına tepki gösterdi.

Bu gösterilerde Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı Besic Teşkilatı’na ait bir caminin ateşe verilmesi ve bazı marketlerin yağmalanması, ülke kamuoyunda yankı yarattı.

10 KATLI BİNA ÇÖKTÜ

İran’da son günlerde ülke ve dünya kamuoyunda yankı yaratan olaylar meydana geliyor. Bu olaylardan biri de Huzistan eyaletine bağlı Abadan kentinde yaşandı. 10 katlı bir binanın çökmesi sonucu 11 kişi yaşamını yitirirken, 32 kişi ise yaralandı.

Mehr haber ajansına göre, İran Kriz Yönetim Organizasyonu Başkanı Muhammed Hasan Nami, yıkılma tehlikesine karşı yakındaki binaların boşaltıldığını söyledi. Ayrıca Nami, çöken binanın etrafından açılan tünellerle bodrum katına ulaşmaya çalıştıklarını belirtti.

Olayın ardından enkazdaki arama kurtarma çalışmaları devam ederken, Huzistan Başsavcısı Sadık Caferi Çegeni konu hakkında açıklamalarda bulundu. Çegeni, binanın yıkılmasıyla ilgili gözaltına alınanların sayısının 10 olduğunu ifade etti.

Diğer yandan İran’ın İsfahan şehrinin 200 kilometre doğusundaki Anarak yakınlarında F7 savaş uçağı düştü. Yaşanan olay sonrası iki İranlı pilotun hayatını kaybettiği açıklandı.

İsfahan eyaletinden bir yetkili, İran resmi haber ajansı IRNA’ya verdiği demeçte, “Jet’in görevi atış yapmaktı ancak sabah 8.30’da bir kaza oldu” ifadelerini kullandı.

Geçtiğimiz Şubat ayında İran ordusu tarafından kullanılan bir F35 jeti, Tebriz kentinde bir okulun duvarına çarpmıştı. Kaza sonrası iki pilot ve bir kişi yaşamını yitirmişti.

İran’da son dönemde yaşanan suikastler, nükleer tesislere yönelik saldırılar, protesto gösterileri ve bazı kazalar, ‘İran’da hangi klik harekete geçti?’ sorusunu beraberinde getirdi.

Tahran yönetiminin kapalı yönetim biçimi ve isyanlara dair basında uyguladığı sansür, olayların kamuoyunda net biçimde yer almasını engellerken İsrail ve İran'ın son açıklamaları çerçevesinde değerlendirilen gelişmeler, Orta Doğu'da İran merkezli yeni bir dönemin başladığının habercisi.