İsrail-Filistin ateşkesinde kilit ülke: Mısır

Ramazan ayının başlaması ile birlikte Filistinlilere yönelik taciz ve saldırılarını artıran İsrail, Şeyh Cerrah mahallesinde yaşayan aileleri zorla evinden çıkarmaya çalıştı. İsrail’in Mescid-i Aksa’da ibadet eden Müslümanlara yönelik müdahaleleri ve dayatmacı politikaları Filistin halkı tarafından tepki ile karşılandı.

İsrail polisinin davranışları bölgedeki gerilimi tırmandırırken, Ramazan Bayramı’nda Mescid-i Aksa’ya yönelik sert ve kontrolsüz müdahalede bulunulması olayların çatışmaya dönüşmesine sebep oldu. Filistinli gruplar ile İsrail ordusu arasında günler boyu süren şiddetli bir çatışma yaşandı. Gazze ve Doğu Kudüs’teki sivil yerleşim yerlerine bombalar atan İsrail, dünyadaki birçok ülkeden de tepki gördü.

İsrail’in, abluka altındaki Gazze’ye yönelik saldırılarında bin 800’ü aşkın bina kullanılamaz hale geldi. Bakanlık binaları, basın mensuplarının bulunduğu binalar ve apartmanlar da İsrail saldırılarının hedefi oldu. 11 gündür devam eden çatışmalarda 250’den fazla insan hayatını kaybetti.

İsrail ile Filistinli gruplar arasında çatışmalar devam ederken; ABD, Katar ve Mısır gibi ülkeler arabuluculuk rolü üstlenerek ateşkes sağlanması için çalıştı. Her iki tarafa da gerginliği azaltma ve savaşı sonlandırma çağrısı yapan bu ülkeler, ateşkesin sağlanması için diplomasi trafiği yürüttü.

İsrail ile Hamas ve İslami Cihat gibi Filistinli grupların arasında ateşkes anlaşması imzalanmasında özelikle Mısır kilit bir rol oynadı. ABD Başkanı Joe Biden, bu süreç içerisinde sürekli Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile telefonda görüştü. Almanya Başbakanı Angela Merkel ise Hamas ile dolaylı yoldan temas kurulması gerektiğini dile getirirken, Mısır’ın ateşkesin sağlanması için önemli bir araç olduğunu söyledi.

İki tarafla da diplomatik ve siyasi ilişkileri olan Mısır, Filistinli ve İsrailli yetkililer ile birçok görüşme gerçekleştirdi. Mısır’ın arabuluculuğunda 20 Mayıs’ı 21 Mayıs’a bağlayan gece taraflar ateşkes anlaşmasına vardı. Ateşkesin sağlanmasının ardından ABD Başkanı Joe Biden, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’yi arayarak teşekkür etti.

MISIR’IN BÖLGEDEKİ VARLIĞI

Kuzey Afrika ve Orta Doğu coğrafyasında önemli bir konumda olan Mısır, Arap devletleri arasında en çok ön plana çıkan ülke. Kültürü, medeniyeti ve siyasi tarihi ile önemli bir birikime sahip olan Mısır, son yıllarda bölgedeki etkisini de oldukça artırdı. 

Ürdün, Suriye ve Suudi Arabistan gibi ülkeler ile uzun yıllar boyunca İsrail’e karşı savaşan Mısır, 17 Eylül 1978’te imzalanan Camp David Anlaşması ile İsrail’le ilişkilerini normalleştiren ilk Arap ülkesi oldu. İsrail Başbakanı Menahem Begin ile 12 gün gizli görüşmeler gerçekleştiren ve ardından Camp David Sözleşmesi’ne imza atan dönemin Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, Arap dünyası tarafından şiddetli eleştirilere maruz kaldı. Bazı çevreler ise Enver Sedat’ı hain olarak ilan etti.

Bölgedeki diğer Arap ülkeleri ile iyi ilişkilere sahip olan Mısır, İsrail ile normalleşmesinin ardından yaşanan savaşarlarda arabuluculuk görevini üstlenmeye başladı. Camp David’in ardından Arap ülkelerinin İsrail ile yaşadığı sorunlara sessiz kalan Mısır, Gazze ile olan sınır kapısını kapattı.

TÜRKİYE-MISIR İLİŞKİLERİ

2012 yılına kadar normal seyreden Türkiye-Mısır ilişkileri, Muhammed Mursi’nin Cumhurbaşkanı olması ile birlikte çok büyük gelişim gösterdi. İki ülke siyasi, ekonomik, diplomatik ve ticari olarak birçok noktada ortak hareket etti. Ancak Mursi’nin göreve gelmesinden bir yıl sonra darbe ile devrilmesi ilişkilerin kopmasına neden oldu.

Muhammed Mursi’nin darbe ile devrilmesi sonrasında Abdülfettah es-Sisi ülkede Cumhurbaşkanı oldu. Türkiye Mısır’da yaşanan darbe sürecine şiddetli tepki gösterirken, Sisi hükümeti ile tüm alanlarda ilişkisini kesti. İki ülke arasında yıllar boyunca herhangi bir temas kurulmadı.

2021 yılının başlaması ile birlikte iki ülke arasında karşılıklı adımlar atılmaya başlandı. Mısır’ın Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin yayınladığı haritada Türk tezlerini desteklemesi, Türkiye tarafından memnuniyetle karşılandı. İki ülke yetkilileri karşılıklı açıklamalarda bulunarak, ilişkilerin normalleşebileceği yönünde sinyal verdi. Geçtiğimiz haftalarda ise bir Türk heyeti Mısır’a giderek, diplomatik temaslarda bulundu.

MISIR İLE İSRAİL DOĞU AKDENİZ’DE AYNI CEPHEDE

Filistin’de yaşanan olaylarda arabuluculuk görevini üstlenen Mısır, son dönemlerde İsrail ile yakın ilişkiler kurması açısından da ön plana çıkıyor. Ekonomik ve ticari olarak anlaşmalar imzalayan iki ülke, özellikle Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı cephede birlikte yer alıyor.

Doğu Akdeniz’e kıyısı bulunan Mısır ve İsrail, Yunanistan ve GKRY gibi Türkiye karşıtı ülkeler ile birlikte hareket ediyor. İki ülkenin Savunma ve Dışişleri Bakanları sürekli bir araya gelerek işbirliği anlaşmalarına imza atıyor. İki ülke, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanları konusunda Yunanistan ve GKRY tezlerine destek veriyor. Bu durum, iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin daha ileri boyutlara taşımasına yol açıyor.

İsrail ile yakın ilişkilere sahip olan Mısır, İsrail polisinin Gazze ve Kudüs gibi yerlerde Filistinlilere yönelik saldırılarını kınasa da; taraflar arasında ateşkes sağlanması için İsrailli yetkililer ile görüşmeye devam etti.

Filistin’de yaşanan olayların, kısa ya da uzun vadede İsrail-Mısır ilişkilerini olumsuz etkilemesi beklenmiyor. Komşuları ile iyi ilişkilere sahip olmak isteyen Mısır, ülke güvenliği konusundaki endişelerini gidermek istiyor. Özellikle son dönemlerde Libya’da yaşanan olaylar ve İhvan’ın Libya’da artan etkisi Mısır yönetimini oldukça endişelendirmişti.

Son yıllarda ekonomik ve diplomatik olarak altın çağını yaşayan Mısır-İsrail ilişkileri, Filistin olayları nedeniyle ufak bir gerginlik yaşadı. Ancak iki ülkenin kısa ve uzun vadede ilişkilerini sürdürmesi, özellikle Doğu Akdeniz konusunda işbirliğini artırmaları öngörülüyor. Ancak Türkiye ile Mısır arasında normalleşen ilişkiler, iki ülke arasındaki bağların kopmasına yol açabilir.