Brezilya’da Jair Bolsonaro devri kapanabilir mi?

Hüseyin Can Topkaya

huseyincantopkaya@intell4.com

Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, Ekim 2022’de yapılması planlanan başkanlık seçimlerini kazanmak için her türlü yola başvuruyor. Bolsonaro; Facebook, Twitter ve YouTube gibi platformlarda yaptığı paylaşımların engellenmesi nedeniyle farklı sosyal medya platformlarını değerlendiriyor.

Bolsonaro, seçimler öncesi destekçilerine hitap etmek için geçtiğimiz aylarda Telegram’ı kullanmaya başladı. Aşırı sağcı lider, mesaj içeriklerine neredeyse hiç müdahale edilmeyen Telegram’ı destekçilerine de önerdi.

Şubat ayında Bolsonaro 1 milyondan fazla takipçiye ulaşırken, en yakın rakibi Lula da Silva’nın ise 47 bin takipçisi bulunuyordu. Ancak buna rağmen Lula da Silva, yapılan anketlerde Bolsonaro’nun önünde görülüyor.

20 Mart’ta ise Brezilya’da bir Yüksek Mahkeme yargıcı tarafından verilen karar sonrası Telegram ülke çapında engellendi. Telegram’ın yasaklanması kararını imzalayan Yargıç Alexandre de Moraes, verdiği karara gerekçe olarak uygulamanın “Brezilyalı yetkililerin emirlerine uymamasını ve dezenformasyon içerdiği tespit edilen mesajları kaldırmamasını” gösterdi. Bu karar, Bolsonaro’nun seçim kampanyasını olumsuz bir şekilde etkiledi.

Aşırı sağcı lider, 30 Ocak’ta Yargıç De Moraes tarafından ifadeye çağrılmıştı. Bolsonaro, Yüksek Seçim Mahkemesi (TSE) sistemine yapılan saldırıların araştırıldığı bir soruşturmanın gizli belgelerini sosyal medya hesabında yayınlamasının ardından ifade vermeye gitti. De Moraes, Bolsonaro’nun ifade vermekten muaf tutulması yönündeki talebine olumsuz yanıt verdi.

Aşırı sağcı lider, Ağustos 2021’de sosyal medya hesabından TSE sistemine 2018’de yapıldığı öne sürülen saldırı ile ilgili yürütülen soruşturmanın gizli belgelerini paylaşmıştı. Ülkede 1996’dan bu yana kullanılan elektrik seçim sistemine şüpheyle yaklaşan Bolsonaro, Ekim 2022’deki seçimlerin de şüpheli olacağını ileri sürmüştü. Bolsonaro ayrıca, 2022 seçimlerinde baskılı oy pusulasının kullanılması için yoğun ısrarda bulunmuştu.

BOLSONARO’NUN SAĞLIK SORUNLARI GÜNDEMDEN DÜŞMÜYOR

Jair Bolsonaro, geçtiğimiz haftalarda Cumhuriyetçi Parti tarafından organize edilen programa katılamadı. Programa katılması beklenen Bolsonaro’nun, etkinlikte görülmemesi üzerine ülkede tartışmalar yaşanmaya başladı.

Cumhuriyetçi Parti Başkanı Marcos Pereira, “Eminim başkanımız iyidir. Sadece birkaç testten geçiyor, o nedenle burada değil” ifadelerini kullanarak, Bolsonaro’nun sağlık sorunları ile ilgili şüphelerin daha da artmasına neden oldu. İletişim Bakanı Fabio Farla, Bolsonaro’nun biraz rahatsız olduğunu belirtirken; aşırı sağcı liderin eşi Michelle Bolsonaro ise eşinin iyi olduğunu ifade etti.

2018 yılındaki devlet başkanlığı seçim kampanyası sırasında bıçaklanan Bolsonaro, Sao Paulo’daki bir hastanede bağırsak düğümlenmesi nedeniyle iki gün tedavi altına alınmıştı. Bolsonaro, söz konusu olayın gerçekleştiği tarihten bu yana sağlık sorunlarıyla sık sık gündem oluyor.

Aşırı sağcı lider geçtiğimiz sene de aynı sorundan dolayı dört gün hastanede kalmıştı. Söz konusu olay nedeniyle en az dört ameliyat geçiren Bolsonaro’nun, bu müdahaleler sırasında kolostomi torbasının sık sık çıkarılıp yerleştirilmesi nedeniyle bağırsak sorunlarının arttığı belirtiliyor.

Bolsonaro, 3 Ocak’ta tatilde bulunduğu Sao Paulo’da öğle yemeğinin ardından kendini kötü hissetmiş ve gece saatlerinde hastaneye kaldırılmıştı. Aşırı sağcı lider, “Karın bölgesinde iç tıkanıklık nedeniyle muhtemel bir ameliyat için daha fazla test yapılacak” ifadelerini kullanmıştı.

BOLSONARO KARŞITLARI ARTIYOR

2018 yılında göreve gelen Jair Bolsonaro, izlediği sıra dışı politikalar nedeniyle kısa sürede dünya kamuoyunda yankı yarattı. Bolsonaro’nun devlet başkanlığı koltuğuna oturmasından kısa bir süre sonra Amazon ormanlarında büyük yangınlar çıkmaya başladı. Etki alanı oldukça büyük bir alana yayılan bu yangınlarda, milyonlarca canlı zarar gördü.

Dünyanın akciğerleri olarak bilinen Amazon yağmur ormanları; küresel ısınmanın hızını yavaşlatmasıyla biliniyor. Yaşamsal önemdeki bir karbon deposu olan Amazon Ormanları’nda yangınların artış göstermesi üzerine Fransa ve Almanya başta olmak üzere dünyadaki birçok ülke Brezilya’ya yardım teklifinde bulundu.

Tüm ülkelere kapısını kapatan Bolsonaro, dış ülkelerin Brezilya’da yaşananlara karışmaması gerektiğini belirtirken, tüm yardım taleplerini ve destek paketlerini de geri çevirdi. Bolsonaro’nun yangınlara müdahale etmekte oldukça gecikmesi ve bu konuda net bir adım atamaması ise dünya ülkelerinden Brezilya’ya yönelik tepkilerin artmasına yol açtı. Bolsonaro’nun Amazon bölgesinde “ekonomik kalkınma” konusunda ısrarını sürdürmesi ise çevreciler, iklim uzmanları ve yabancı ülke liderleri tarafından yoğun bir şekilde eleştirildi.

Bolsonaro, Brezilya’da salgın sürecini de iyi yönetemedi. Aşırı sağcı liderin, salgının ilk başlarında koronavirüs için “Küçük bir grip” nitelendirmesinde bulunmasının ardından Brezilya’da on binlerce kişi yaşamını yitirdi. Bolsonaro bu süre içerisinde hiçbir tedbire uymazken, aşı ve sosyal mesafe karşıtları ile birlikte gösterilere katıldı. Bolsonaro’nun “Sanki ölümler sadece koronavirüs yüzünden oluyor” cümlesi ise uzun süre eleştirilerin hedefi oldu.

Eylül 2021’de aşı alımında yaşanan yolsuzluklar üzerine soruşturma başlatıldı. Bolsonaro hükümetinin, Hindistan’dan milyonlarca doz Covaxin aşısının satın alınması konusunda yolsuzluk yaptığı öne sürüldü. Bu durum, binlerce Bolsonaro karşıtının sokaklara dökülmesine ve protesto gösterilerinde bulunmasına neden oldu.

Bolsonaro’nun Amazon Ormanları, koronavirüs ve aşı konusundaki izlediği politikalar; kendisine olan desteği oldukça azaltmış durumda. Eski Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva’nın Ekim 2022’deki genel seçimlerde devlet başkanı adayı olacağını açıklaması üzerine Bolsonaro’nun kazanma ihtimali daha da azaldı. Ülkede yapılan anketler, Lula da Silva’nın, Bolsonaro’nun önünde olduğunu gösteriyor.

Lula Da Silva, 2003-2010 yılları arasında devlet başkanlığı görevini yürütmüş 7 Nisan 2018’de pasif yolsuzluk ve kara para aklama suçlarından mahkum olmuş ve tutuklanarak cezaevine gönderilmişti. Sol görüşlü Lula Da Silva’nın, seçimler öncesi Bolsonaro karşısında bir adım önde olduğu görülüyor.