İsrail

Hem dünya siyasetin hem de Türkiye siyasetin Filistin topraklarını işgal ederek kurulan İsrail’in girişimleri dünya gündeminde kendine yer bulmuştur. Bugünler de yeni bir ilhak girişimiyle gündeme gelen İsrail ne zaman kuruldu? İsrail nasıl kuruldu? İsrail nerede?

İsrail, Ortadoğu’nun güneydoğu kıyısında yer alıyor. Batıdan Akdeniz ve kuzeydoğusundan da Kızıldeniz ile çevrelenmiş durumda. İsrail’in sınır komşuları kuzeyde Suriye, doğuda Ürdün, doğu ve kuzeyide ise işgal altındaki Filistin devletine ait topraklar ve güneybatısında ise Mısır bulunuyor. İsrail'in nüfusu 2017 yılı itibari ile 8 milyon 791 bin kişidir. Nüfusun yüzde 74,7'sini Yahudiler, yüzde 20,8'ini Araplar ve yüzde 4,5'ini diğer milliyetler oluşturur.

İSRAİL’İN BAŞKENTİ NERESİDİR?

İsrail'in ekonomi ve teknoloji merkezi Tel Aviv kentidir fakat İsrail geçtiğimiz yıl başkentini işgal altında tuttuğu Kudüs’e taşıma kararı aldı. Başkentini Kudüs’e taşımayı uzun süredir planlayan İsrail'in bu planı ABD ve Çekya dışında uluslararası kamuoyunda desteklenmiyordu. Nitekim İsrail’in başkentini Kudüs olarak açıklamasının ardından ABD, büyükelçiliğini Kudüs’e taşıdı.

İSRAİL’İN TARİHİ

İsrail ve Yahuda Krallıkları'nın çıkış tarihi Demir Çağı’na kadar uzanmaktadır. M.Ö. 720 yılı civarında Asur İmparatorluğu, İsrail’i yıktı. Yahuda daha sonra Babil İmparatorluğu, Fars İmparatorluğu ve Helen İmparatorlukları tarafından da fethedilip yıkıldı. M.Ö. 110 yılında gerçekleştirilen ve başarılı olan Maccabean İsyanı bağımsız bir Yahudi krallığının önünü açtı fakat M.Ö. 63 yılında Haşmonayim Hanedanı, Roma Cumhuriyeti'nin bağımlı devleti olunca bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı. Bu olay neticesinde M.Ö. 35 yılında Herodyen Hanedanlığı kuruldu ve M.S. 6 yılında Yahudiye kuruldu. Yahudiye, Yahudi - Roma Savaşları'nda düşene kadar Roma İmparatorluğu bölgesi oldu.

Yahudi - Roma Savaşları sırasında büyük çaplı tahribat meydana geldi ve Yahudi nüfusu dışa verilen göçle azaldı. Savaşların ardından Yahudiye’nin adı Syria Palaestina olarak değiştirildi. Bölgedeki Yahudi nüfusu yüzyıllar boyu belli bir seviyeyi korudu.

M.S. 7'nci yüzyılda Bizans İmparatorluğu kontrolündeki Filistin, Araplar tarafından ele geçirildi 1099 yılındaki Birinci Haçlı Seferi'ne kadar Müslümanların kontrolünde kaldı. 1187 yılında Eyyubiler, Filistin'i geri aldı. 13'üncü yüzyılda Memluk Sultanlığı Doğu Akdeniz bölgesindeki hakimiyet alanını artırdı ve 1517 yılında Osmanlı İmparatorluğu Memluk Sultanlığını başarısızlığa uğratarak Filistin bölgesini topraklarına kattı. 19'uncu yüzyılda Yahudi toplumu arasında artan ulusal bilinç Siyonizm'in kurulmasıyla sonuçlandı. Yahudi diasporası sebebiyle Yahudiler önce Osmanlı İmparatorluğu'na ve ardından İngilizler'in kontrolündeki Filistin'e göç etti.

İSRAİL DEVLETİ NASIL KURULDU?

1947 yılında Birleşmiş Milletler (BM), BM Paylaşım Planı adlı bir planı duyurdu. Plan, bağımsız Arap ve Yahudi devletlerinin ve uluslararası statüde bulunan Kudüs'ün oluşumunu öngörüyordu. Plan İsrail Yahudi Ajansı tarafından kabul edildi fakat Arap liderler planı reddetti. 1948 yılında İsrail Yahudi Ajansı, İsrail Devleti'nin bağımsızlığını ilan etti ve 1948 Arap İsrail Savaşı ile beraber İsrail manda bölgelerin çoğunda kontrolü ele geçirdi. Batı Şeria ve Gazze bölgeleri Arap ülkeleri kontrolünde kaldı.

1948 yılından sonra İsrail, Arap ülkeleriyle birkaç defa daha savaşa girdi ve 1967 yılındaki 6 Gün Savaşı'nın ardından İsrail Batı Şeria, Golan Tepeleri ve Gazze bölgelerini işgal etti. Bu gelişmelerle beraber İsrail, Golan Tepeleri ve Doğu Kudüs'ü yasalarca kendi toprağı olarak saydı. Batı Şeria bölgesini yasaya dahil etmedi. İsrail'in Filistin topraklarını işgali, dünyanın en uzun askeri işgali olarak da bilinir. İsrail Filistin tartışmaları henüz barışla sonuçlanmamış olsa da İsrail, Mısır ve Ürdün devletleri arasında barış antlaşmaları imzalanmıştır.

İSRAİL HANGİ SİSTEMLE VE NASIL YÖNETİLİR?

İsrail Anayasa'sında İsrail Devleti, Yahudi ve demokratik bir ülke olarak tanımlanır. İsrail, parlamenter sistemi, seçim ve genel oy hakkı bulunan temsili demokrasi devletidir. İsrail Başbakanı hükümetin başıdır ve İsrail Meclisi Knesset yasama organıdır. İsrail gelişmiş bir ülkedir ve OECD üyesidir. İsrail, 2016 yılı itibari ile gayri safi yurt içi hasıla bakımından dünyanın en büyük 34'üncü ekonomisidir. Ülke, yüksek profilli iş gücüne sahiptir dünyanın en eğitimli nüfuslarından birine sahiptir. Orta Doğu'daki en yüksek yaşam standartları ve yaşam ömrü İsrail'dedir.

İSRAİL’İN EKONOMİSİ

İsrail ekonomisi, yüksek teknolojik araç gereç üretimi, tarım, sanayi, elmas işlemeciliği ve turizme dayalı. Kibbutz adı verilen komünal tarım çiftlikleri gıda üretiminin tamamına yakınını gerçekleştirerek ülkenin gıdada kendi kendine yetmesini sağlıyor. Teknoloji alanında İsrail ekonomisi dünyanın en hızlı gelişen ülkeleri arasında yer alıyor.

Ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip olan tarımın temelini, İsrail’deki kolektif üretim teşkilatının modeli olan kibbutz teşkil eder. Kibbutz, kollektif çiftlikleri biçiminde teşkilatlanmış olmasına rağmen kooperatif şeklinde birimler de vardır. Bu birimlere moşavim denir. Tarım bu teşkilatlar tarafından yapılır. İsrail toplam işgücünün yüzde 6,5’i tarım sektöründe çalışmaktadır. İsrail’de sulama şebekesi çok gelişmiştir. 400.000 hektardan büyük bir alan sulanabilmektedir. Ana tarım bölgesi Eşdraelon’dur. Sahil ovaları da vadiler kadar verimlidir. Yetiştirilen başlıca tarım ürünleri tahıl, turunçgiller, şekerpancarı, üzüm ve vişnedir.

İsrail’de sanayi de hızla gelişmekte. Sanayi devrimi 1958-1965 yılları arasında gerçekleşti. Bu dönemde ülke sanayisi yüzde 142 oranında büyüdü. Potasyum ve bakır sanayii bunların başlıcaları. Toplam işgücünün yüzde 33,4’ü sanayii alanında çalışıyor. Sanayi bölgeleri Tel Aviv ve Hayfa’da. Gelişen sanayi sektörlerinin başlıcaları; ilaç, optik, elektrik malzemesi, elmas işletmeciliği ve silah sanayi.