NATO
Kuzey Atlantik Paktı Teşkilatı anlamına gelen (North Atlantic Treaty Organization) kelimelerinin kısaltılmışı ve bu adla anılan antlaşmadır.
1949' da Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Danimarka, İtalya ve Portekiz arasında kuruldu.
NATO'nun 13'üncü üyesi olan Türkiye, ittifakla katılım protokolünü 17 Ekim 1951'de imzaladı. Resmi üyelik ise Yunanistan ile beraber 18 Şubat 1952'de gerçekleşti.
Antlaşmayı imzalayan devletler, “Milletlerin demokrasi ilkeleri ile fert hürriyetlerini ve hukukun hükümranlığı üzerine kurulu hürriyetlerini, ortak miraslarını, uygarlıklarını korumaya” karar verdiklerini bildirmişlerdir.
Bu antlaşma devletlerden birine, ya da birkaçına yöneltilecek silahlı bir tecavüze karşı üyelerinin yalnız karşılıklı yardımlaşmada bulunmayı taahhüt ettikleri bir savunma paktı değil, çok daha kuvvetli ve geniş bir sözleşmedir.
Antlaşmaya göre 20 yıl üyelik yapan bir devlet, isterse NATO’dan çekilebilir. NATO’ya üye olmak isteyen devletlerin durumu İncelendikten sonra, uygun görülürse üyeliğe alınır. Şimdiye kadar sadece Fransa, NATO'nun askeri teşkilatından ayrılmış, bu yüzden Paris'te bulunan NATO Avrupa Ordusu Genel Karargahı Belçika'ya taşınmıştır. Birliğe üye devletlerde de ayrıca NATO karargahı bulunur, Türkiye ise İzmir’dedir.
NATO NASIL ORTAYA ÇIKTI?
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, hızla gelişen teknoloji, kitle imha silahlarının bazı devletlerin tekelinde bulunması, edinilen harp tecrübeleri, milletlerin tek başına var olabilme imkanları ve ayrı yaşamalarını çok güçleştirmiş, hatta imkansız hale getirmiştir.
Bu sebeple, milli menfaatleri aynı istikamette olan milletlerin, her sahada tam işbirliği ve dayanışma içerisinde bulunmaları kaçınılmaz olmuştur. Bu amaçla bir araya gelen 12 devlet, Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın 51. maddesine uygun olarak hazırladıkları ve 16 maddeden ibaret olan antlaşmayı, 4 Nisan 1948 tarihinde Washington’da imzalayarak paktı vücuda getirdiler. Millet meclislerinde onaylanmasını müteakip 24 Ağustos 1949’da resmen NATO kurulmuş oldu.
Başlangıçta İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İtalya, İzlanda, Danimarka, Norveç ve Portekiz devletlerinin bir araya gelmesiyle meydana gelen bu Pakta, 18 Şubat 1952’de Türkiye ve Yunanistan’ın, 9 Mayıs 1955’te Almanya’nın ve 30 Mayıs 1982’de İspanya’nın da katılmasıyla NATO üye sayısı 16 olmuştur. Fransa 1966’da NATO’nun askeri kanadından ayrılmıştır.
NATO üyesi devletler, birleşmek ve karşılıklı yardımlaşmak suretiyle, soğuk savaş döneminde komünizm tehdidi karşısında şimdiye kadar geçen süre içerisinde tesirli bir müşterek savunma cephesi kurmuşlardır.
NATO’ya bugünkü üye ülkeler: Almanya, Amerika, Arnavutluk, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İspanya, İzlanda, İtalya, Kanada, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan.
TÜRKİYE'NİN NATO'YA GİRİŞİ
İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 senesinden itibaren, Avrupa’daki kuvvet dengesi tamamen değişmeye başladı. Sovyet Rusya, Komünizm emperyalizmini gerçekleştirmek için harekete geçti. Polonya, Macaristan, Bulgaristan gibi kendi sınırları üzerinde bulunan ülkeleri Almanya’nın hegemonyasından kurtarmak bahanesiyle askeri işgal altına aldı. Buralarda komünist rejimler kurdu.
Keza Çarlık Rusya’sının da emeli olan, Akdeniz’e inme gayesini gerçekleştirmek üzere İran, Türkiye, Yunanistan, üzerine ağır baskılar yaptı. Türkiye’den İstanbul ve Çanakkale boğazlarına yerleşme hakkı ile Kars, Ardahan gibi Doğu Anadolu topraklarının kendilerine terk edilmesini istedi.
Türkiye, bütün bu şartlar altında hem kendi güvenliğini hem de dünya barış dengesini sağlamak maksadı ile NATO’ya girdi. NATO’nun Türkiye’ye sağladığı dolaylı faydaların başında, üst yapı projeleri gelir. Hava meydanları, limanları, ikmal ve muhabere tesisleri, bu projelerin bir kısmıdır.
NATO organizasyonu, Kuzey Atlantik konseyi, Genel Sekreter, Askeri Komite ve NATO Komutanlıkları şeklindedir. Kuzey Atlantik Konseyini, üye devletlerden birer üye temsil eder.