Brezilya’dan Latin Amerika ülkelerine yayılan yolsuzluk soruşturması
17 Mart 2014 tarihinde Brezilya polisleri bir oto yıkama yerine baskın düzenledi. Baskın sonucunda tüm Latin Amerika’ya yayılan bir yolsuzluk davası başladı. Olayların merkezinde yer alan Brezilya’nın en büyük petrol firması “Petrobras” ve Latin Amerika’nın en büyük inşaat firması “Odebrecht”, Brezilya’nın yanı sıra bölgede ve çeşitli ülkelerde yolsuzluk faaliyetleri gerçekleştirdiğini itiraf etti.
17 Mart 2014 tarihinde Brezilya federal polisi tarafından başkentte bir oto yıkama yerine baskın düzenlendi. Düzenlenen operasyon kısa zamanda Latin Amerika’nın en büyük yolsuzluk soruşturmasına dönüştü.
Olayların merkezinde Brezilya’nın en büyük petrol firması olan “Petrobras” ve Latin Amerika’nın en büyük inşaat firması “Odebrecht” yer aldı.
Şirketler sadece Brezilya’da değil, bölgede ve çeşitli ülkelerde de yolsuzluklar yaptığını itiraf etti. Arjantin, Angola, Kolombiya, Şili, Küba, El Salvador, Ekvator, Guatemala, Meksika, Norveç, Panama, Peru, Portekiz ve Venezuella’da çeşitli bağlantılı davalar açıldı.
Mühendislik, inşaat, emlak, kimya ve petrokimya alanında faaliyet gösteren; nükleer ve termik santraller, rafineriler, HES’ler, kara yolları, köprüler inşa eden Odebrecht’in, Latin Amerika'da devlet başkanları da dahil üst düzey devlet memurları ve yöneticilere rüşvet verdiği ortaya çıktı.
ODEBRECHT ve PETROBRAS’IN RÜŞVET VERDİĞİ LİDERLER
Brezilya merkezli O Globo gazetesine göre, Odebrecht Brezilya’da 2003-2016 yılları arasında 349 milyon dolarlık rüşvet karşılığı 1.9 milyar dolar kazanç sağladı.
Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın iktidarda olduğu 2003 ile 2010 arası dönemde, Odebrecht Başkanı Marcelo Odebrecht ile yakın ilişkisi olduğu iddia edildi.
2011’de Lula da Silva’nın yerine gelen ülkenin ilk kadın Devlet Başkanı Dilma Rousseff ise yolsuzluk suçlaması nedeniyle görevinden azledildi.
Eylül 2017’de Brezilya Devlet Başkanları Lula da Silva ve Dilma Roussef hakkında açılan soruşturmalara bir yenisi daha eklendi. Brezilya Başsavcılığı tarafından görevinden alınan ve yolsuzluk davalarında yargılanan iki siyasetçi hakkında devlet petrol şirketi Petrobras’tan zimmete para geçirmek suçundan soruşturma başlatıldı.
Lula da Silva, Petrobras ihale ve sözleşmelerine erişim sağlamak karşılığında komisyon aldığı suçlamaları reddetti ancak 2018’deki seçimleri Jair Bolsonaro kazanınca hapse atıldı.
Roussef’in ardından devlet başkanlığı görevini yürüten Michel Temer’in de Odebrecht’ten rüşvet aldığı iddia edildi. 2019’da Michel Temer, yolsuzluk soruşturması kapsamında Sao Paulo’da tutuklandı. Savcılar, Temer’in Angra 3 adlı nükleer santralin yapımında rüşvet aldığı gerekçesiyle tutuklandığını belirtti.
O Globo’daki habere göre, Odebrecht Kolombiya’da 2009-2014 yılları arasında 11 milyon dolar rüşvet karşılığı 50 milyon dolar kazanç sağladı.
Eski Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos’un 2014’teki seçim kampanyasının önemli bir kısmını inşaat firması Odebrecht’ten gelen rüşvetle finanse ettiği iddia edildi. İş adamı Andres Sanmiguel başsavcılığa verdiği ifadede, Odebrecht’in kendi lojistik firması üzerinden Santos'un seçim kampanyasına 1,2 milyon dolar para aktardığını ileri sürdü.
Santos ise Sanmiguel’i ve olayda adı geçen diğer kişileri tanımadığını, “bir siyasi cadı avının hedefi olduğunu” savundu.
O Globo gazetesinin haberine göre, Odebrecht Peru’da 2005-2014 yılları arasında 29 milyon dolar rüşvet karşılığı 143 milyon dolar kazanç sağladı.
Peru eski Devlet Başkanlarından Alejandro Toledo, 2001-2006 yılları arasında kamu ihaleleri karşılığında Odebrecht’ten 20 milyar dolar rüşvet almakla suçlandı. Alejandro Toledo’nun ardından iktidara gelen Alan Garcia’nın da Peru’daki büyük ihaleleri Odebrecht’e verdiği karşılığında da rüşvet aldığı belirtildi.
Hakkında ön tutuklama emri çıkarılan eski Peru Devlet Başkanı Alan Garcia, kapısına tutuklama emriyle gelen polisleri görünce intihar etti.
Garcia’dan sonra seçilen Ollanta Humala’nın Odebrecht’ten 3 milyon dolar rüşvet aldığı açıklandı. Peru mahkemesi, yolsuzluk ve kara para aklamakla suçlanan eski Devlet Başkanı Ollanta Humala’nın tutuklu yargılanmasına karar verdi.
2016 yılında yapılan seçimleri kazanan Pedro Pablo Kuczynski’nin Brezilyalı inşaat firması Odebrecht’ten rüşvet aldığı iddia edildi. Kongre’nin görevi kötüye kullanma suçlamasıyla hakkında kovuşturma başlattığı dönemin Devlet Başkanı Kuczynski, 2018’de istifa etmek zorunda kaldı.
O Globo gazesine göre, Odebrecht Panama’da 2010-2014 yılları arasında 59 milyon dolar rüşvet karşılığı 175 milyon dolar kazanç sağladı.
Panama’nın eski Devlet Başkanlarından Ricardo Martinelli ve Juan Carlos Varela’nın Odebrecht’ten rüşvet aldığı iddia edildi.
Eski Devlet Başkanı Juan Carlos Varela’nın seçim kampanyasının bir kısmını Odebrecht’ten gelen rüşvet paralarıyla yürüttüğü ileri sürüldü.
9 Kasım 2022 tarihinde ise Ricardo Martinelli ve Juan Carlos Varela’nın Brezilya merkezli inşaat firması Odebrecht’ten rüşvet aldıkları iddiasıyla yargılanacağı bildirildi.
Bölge basınında çıkan haberlere göre, Martinelli ve Varela dahil 36 kişi hakkında kara para aklama, rüşvet ve yolsuzluk suçlamaları nedeniyle 1-18 Ağustos 2023 tarihleri arasında yargılama yapılacak.
Venezuela eski Devlet Başkanı Hugo Chavez’in seçim kampanyalarını Odebrecht’ten gelen paralarla finansa ettiği iddia edildi.
Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro’nun da adı son senelerde yolsuzlukla anıldı. Miami Herald’ın, kovulan Venezuela Baş Savcısı Luis Ortega’dan aktardığı 28 Şubat 2018 tarihli haberine göre, Nicolas Maduro başkan adaylığı sırasında, Brezilyalı inşaat şirketi Odebrecht’ten 50 milyon dolar rüşvet istedi.
Eski Ekvador Devlet Başkanı Rafael Corea’nın da seçim kampanyasını Odebrecht’ten gelen rüşvet paralarıyla finansa ettiği iddia edildi.
Eski Devlet Başkan Yardımcısı Jorge Glas ise 2017’de hakkında yürütülen rüşvet soruşturması kapsamında tutuklandı. Yüksek Mahkeme, Jorge Glas’ın Brezilya merkezli inşaat şirketi Odebrecht’ten rüşvet aldığı iddialarının ardından tutuklanmasına karar verdi.
O Globo gazetesinin haberine göre, Odebrecht Arjantin’de 2007-2014 yılları arasında 35 milyon dolar rüşvet karşılığı 278 milyon dolar kazanç sağladı.
Nisan 2018 tarihinde eski Planlama Bakanı Julio de Vido’nun Odebrecht ile ilgili davada yargılanmasına karar verildi.
Arjantin’de eski Planlama Bakanı Julio de Vido’nun görevde olduğu dönemde yaklaşık 2,3 milyar dolarlık dogalgaz boru hattı projelerinde Odebrecht’e “usülsüz destek vermek” suçundan yargılanacağı bildirildi.
Arjantin'de devlet ihalelerinde yolsuzluk yaptığı suçlamasıyla yargılanan eski Devlet Başkanı Cristina Fermandez de Kirchner ve iki yardımcısı eski Planlama Bakanı de Vido ve Kamu Çalışmalarından Sorumlu Bakan Jose Lopez, 2016'da devlet ihalelerine fesat karıştırma ve yolsuzluktan suçlu bulunmuştu.
LATİN AMERİKA’YI ETKİSİ ALTINA ALAN YOLSUZLUK: FAİLLER VE KURBANLAR
Brezilya’da devlete ait petrol şirketi Petrobras 2018’de ülkedeki siyasetçilere ve siyasi partilere verilen rüşvet kapsamında 853,2 milyon dolar para cezası ödemeyi kabul etti. Petrobras bu soruşturmalardan dolayı sadece 2015 yılında 2 milyar dolar zarar etti.
Mart 2015’te başlatılan soruşturmada aralarında şirketin üst düzey yöneticileri, iki eski milletvekili ve ünlü iş adamlarının bulunduğu 100’den fazla kişi gözaltına alındı. Dava kapsamında eski Petrobras Genel Müdürü Paulo Roberto Costa 7,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Şubat 2015’te Petrobras yönetimindeki yolsuzlukları bitirmek üzere göreve gelen Aldemir Bendine, 2017 tarihinde Odebrecht inşaat firmasından rüşvet aldığı şüphesiyle gözaltına alındı.
2018 tarihinde Petrobras ve Brezilya Bankası’nın eski genel müdürü Aldemir Bendine yolsuzluk ve kara para aklama suçlarından 11 yıl hapis cezası aldı.
Latin Amerika’nın en büyük rüşvet skandalına karışan inşaat firması Odebrecht’in Kurucusu ve Eski Üst Düzey Yöneticisi Marcelo Odebrecht Mart 2016’da 19 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırıldı. Odebrecht şirketi temsilcileri de ABD adalet Bakanlığı ile yaptıkları adli uzlaşma anlaşması kapsamında 10 Latin Amerika ve iki Afrika ülkesinde yetkililere toplam 788 milyon dolar rüşvet verdiklerini itiraf etti.
Brezilya, ABD ve İsviçreli yargıçların ortak yürüttüğü davada ise şirkete 3.5 milyar dolar para cezası verildi.
2017’de Parana Eyaleti Federal Mahkemesi, altyapı ihaleleri kazanmak amacıyla yetkililere milyonlarca dolar rüşvet ödediğini itiraf eden Marcelo Odebrecht’in ceza evinden çıkarılarak elektronik kelepçeyle ev hapsine alındığını bildirdi.
Brezilyalı inşaat firması Odebrecht, Latin Amerika’da birçok ülkede kamu tarafından verilen inşaat ve altyapı ihalelerini alabilmek için sayısız politikacı ve kamu görevlisine milyonlarca dolar rüşvet vererek devasa ihalelerin sahibi oldu.
Bazı ülkelerde hükümetler değişse bile Odebrecht’in işlerinde aksaklıklar yaşanmadı. Odebrecht’in Peru’da 2005-2014 yılları arasında, üç ayrı devlet başkanı döneminde 29 milyon dolar rüşvet dağıttığı açıklandı.
Rüşvet skandalına karışan ülkelerde siyasi krizler baş gösterdi, birçok ülke iktidar değişikliğine gitti.
Oto Yıkama davası Brezilya’da devlet başkanının azledilmesine, hapse girmesine milletvekillerinin ve iş adamlarının yargılanmasına neden oldu. Dava sonucunda Brezilya’da 11 yıllık siyasi istikrar bozuldu. Ülke uluslararası camiada ciddi bir prestij kaybetti.