Evo Morales'ten Luis Arce'ye Bolivya
Bolivya’da 2006’da başlayan Evo Morales dönemi 2019’daki siyasi iç karışıklıklara kadar sürmüş, Morales’ten sonra geçici olarak Jeanine Áñez görevi devralmış, yapılan seçimlerle de Luis Arce Başkan olarak seçilmişti. Peki, Bolivya’da 13 yıllık Morales dönemi neden bitti?
2019 yılında Bolivya genel seçimleri tamamlandığında sonuçlar yine Evo Morales’in kazandığına işaret ediyordu. Ancak bu seçimde bazı terslikler yaşandı.
Morales’in muhalefet adayı Carlos Mesa ile arayı fazla açmasının ardından, muhalefet partileri ve muhalif protestocular seçimlere hile karıştırıldığı gerekçesiyle denetim başvurusunda bulundular.
Bu talepleri dikkate alan Amerika Devletleri Örgütü bir denetim işlemi başlattı. Denetim sonucunda, seçimlerde birden fazla şekilde (var olmayan kişilerin oy kullanması, sahte imzaların atılması gibi) usulsüzlük yapıldığı ortaya çıktı.
Bunun üzerine Bolivya halkı La Paz sokaklarına döküldü. Başkentte devam eden protestolar ciddi bir hal alınca, Morales Çevik Kuvvet polislerini görevlendirmek durumunda kaldı.
Ancak Çevik Kuvvet, Morales’in beklediği şekilde hareket etmedi. Morales’i korumak yerine halkın yanında yer aldılar ve protestolara müdahale etmediler. Ulusal çapta polisler karakollarda bekleyerek halkın yanında durdular.
Ordu da benzer bir tepki verdi. Göreve geldiğinden beri orduyla iyi geçinemeyen Morales bu protestolarla karşılaştığında, ordu Morales’i desteklemek yerine halka protestolarda şiddet eylemlerinden kaçınılmasını nasihat etti. Ayrıca ordu, protestolara karşı ortaya çıkacak herhangi bir silahlı oluşumu anında bastıracağını duyurarak protestoları da korumuş oldu.
Sonunda, ordu da Morales’e istifa etmesi çağrısında bulundu. Bunun üzerine Morales, bir “halk darbesi” sonucu zorla iktidardan edildiğini, şiddete son vermek için istifa ettiğini açıklayarak görevini bıraktı.
Morales ile birlikte yardımcısı Álvaro García Linera, Senato Başkanı Adriana Salvatierra, Meclis Başkanı Victor Borda ve Senato Başkanı Birinci Vekili Rubén Medinacelli de istifa etti.
Bu istifaların ardından Bolivya’da en yüksek rütbeli bürokrat Senato Başkanı İkinci Vekili Jeanine Áñez kalmıştı. Áñez, konumundan dolayı anayasaya dayanarak kendini geçici Başkan ilan etti. Bir yıl kadar süren döneminin ardından yapılan seçimlerde ise Evo Morales’in Ekonomi Bakanı Luis Arce galip geldi.
LUİS ARCE
Morales’in istifası ve siyasi sığınmacı olarak Meksika’ya geçmesinin ardından Áñez yönetimi erken seçimlerin yapılacağını açıkladı.
Seçime getirilen bir kural neticesinde Morales’in aday olma ihtimali ortadan kalkmıştı. Bunun üzerine Morales'in partisi Movimiento al Socialismo (Sosyalist Hareket - MAS) kendi içinde aday belirlemek için seçimler düzenledi. Bu seçimlerde oy çokluğuyla Luis Arce, nâm-ı diğer Lucho galip geldi.
Warwick Üniversitesi’nden ekonomi alanında yüksek lisans derecesi sahibi olan Lucho, 2020’deki seçimlerde de Çokuluslu Cumhuriyet’in Başkanı oldu.
Bu sayede Bolivya’da sol idarenin, Latin Amerika’da da sol dalganın devamı sağlanmış oldu.
Lucho, Morales’e yakın olması sebebiyle seçim kampanyaları yürütülürken sık sık eleştirilerle karşılaşmıştı. Ancak kendisini Morales’ten uzaklaştırarak merkeze daha yakın bir yerde konumlandırması, Time’a konuşan Bolivya Katolik Üniversitesi siyaset bilimi profesörü Marcelo Arequipa’ya göre seçimleri kazanmasında Lucho’ya katkıda bulundu.
Sağ partilerin düşük oylar gördüğü Bolivya’da merkeze yaklaşarak ılımlı bir görünüm vermiş olması, kararsız ve merkeze yakın seçmeni Lucho’ya çekmiş olabilir.
Ancak, Americas Quarterly’den Raúl Peñaranda’ya göre Arce hükûmeti için işler iyi gitmiyor.
Söz verdiği yasal reformları yapmaması, Áñez’in tutuklanması, bakanlıklarda çalışanların toplu olarak işlerinden çıkarılması, MAS destekçisi suçluların affedilmesi gibi eylemleri yüzünden MAS hükûmeti ciddi eleştirilerle karşılaşıyor.
Americas Quarterly’e konuşan Bolivyalı analist Walter Guevara, otoritelerin hukukun üstünlüğü ilkesini görmezden geldiğini belirtiyor.
Yine aynı yazıda Peñaranda, MAS’ın popülerliğini kaybetmekte olduğunu, yerel seçimlerde Arce’nin politikalarının sonucu olarak Bolivya’nın 10 büyük şehrinden sadece ikisini kazanabildiğini söylüyor.
Human Rights Watch'ın (İnsan Hakları İzleme Örgütü) yaptığı bir araştırmaya göre, Áñez’e yöneltilen suçlamaların hiçbirine dair somut bir delil yok.
Amerika Devletleri Örgütü’ne bağlı Disiplinlerarası Bağımsız Araştırmacılar Grubu’nun bir araştırmasına göre de ülkede yargı bağımsızlığı zedelenmiş durumda.