Rusya’nın Afganistan politikası nasıl şekillenecek?

3 Ocak 2021 tarihinde göreve gelen ABD Başkanı Joe Biden, Afganistan’dan tamamen çekilme kararı aldı. Mayıs 2021’de başlayan çekilme süreci, Ağustos 2021’de tamamlandı. ABD’nin çekilmesiyle birlikte kırsal bölgelerden kentlere doğru harekete geçen Taliban, 15 Ağustos’ta başkent Kabil’de kontrolü ele geçirdi. Taliban’ın 20 yıl aranın ardından Afganistan’da yeniden iktidara gelişi, uzun bir müddet dünya gündeminin ilk sırasında yer aldı.

Taliban’ın Afganistan’da iktidara gelişi, başta ABD ve Rusya olmak üzere birçok ülkenin Orta Asya politikasını yeniden şekillendirdi. İran, Rusya ve Çin gibi Doğu ülkeleri, Taliban’ı meşru olarak tanımamakla birlikte, sık sık temas kurma yoluna gitti.

Afganistan’da güvenlik odaklı ve çok taraflı bir politika izleyen Rusya, Taliban ile iletişimini hiçbir zaman kesmedi. Moskova hükümetinin önceliği, bölgede faaliyetlerde bulunan radikal grupların, Orta Asya ülkelerine yayılmasının önüne geçmek oldu. Afganistan’daki aşırı dinci grupların kendi topraklarına yaklaşmasından endişe duyan Rusya, bu durumun önüne geçebilmek için Tacikistan ve Özbekistan gibi ülkelerle askeri iş birliğini güçlendirdi.

Taliban’ın göreve gelmesinin hemen ardından, Moskova hükümeti, Tacikistan ve Özbekistan ile sık sık askeri tatbikatlar gerçekleştirdi. Söz konusu tatbikatların, bölgedeki diğer ülkelere yayılmamaları için Afganistan’daki radikal gruplara bir uyarı mesajı olduğu yönünde değerlendirmeler yapıldı.

Kendi topraklarında bulunan radikal unsurlar ile Afganistan’daki aşırıcı grupların bir etkileşim içerisine girmesini istemeyen Moskova hükümeti, Taliban ile siyasi iletişimini hiçbir zaman kesmedi. ABD’nin çekilmesinin ardından Afganistan’daki boşluğu doldurmak isteyen Rusya, Taliban temsilcileriyle sık sık bir araya geldi.

Bulunduğu konum itibariyle Afganistan’ı kritik bir konumda gören Moskova, özellikle ABD ve NATO’nun bölgede yeniden güçlenmesini istemiyor. Afganistan’ın sahip olduğu yer altı kaynakları da Moskova hükümetinin bölgedeki ekonomik faaliyetleri için oldukça önemli.

RUSYA’DAN KRİTİK TALİBAN AÇIKLAMASI

Ukrayna’daki savaşın devam ettiği, NATO ile gerginliğin tırmandığı, ABD tarafından Moskova'ya uygulanan yaptırımların her geçen gün arttığı ve Asya ülkelerinde çeşitli olayların yaşandığı bir dönemde Rusya’dan kritik bir açıklama geldi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Afganistan Özel Temsilcisi Zamir Kabulov, Rus devlet televizyonu Pervıy Kanal’a yaptığı açıklamada, Afganistan’da yaşanan son gelişmelere değindi.

Kabulov, Taliban geçici hükümetinin Ticaret Bakanı Vekili’nin Moskova’ya ziyaret gerçekleştireceğini belirtirken, Afganistan’ın bazı ürünlerin alımı konusunda Rusya’ya başvurduğunu söyledi. Kabulov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in tahılın Afganistan’a tahsis edilmesine izin verdiğine dikkat çekti.

Afganistan’daki Taliban geçici hükümetinin Rusya tarafından tanınması konusuna değinen Kabulov, “Böyle bir ihtimal var. Bunun şartları hem Rusya Devlet Başkanı hem de Dışişleri Bakanı tarafından belirlendi. Bu yönde atılacak ilk adımın kapsamlı, etkin siyasi hükümetin oluşturulmasıdır. Afgan ortaklarımıza bunu açık açık söylüyoruz. Bu gerçekleştiğinde, ciddi görüşmeler için zemin oluşacak” ifadelerini kullandı.

Kabulov, Moskova’nın Taliban geçici hükümetinin tanınması konusunda ABD ile başka ülkeleri izlemeyeceğine dikkat çekerken, “Taliban, bizimle iş birliği yapma ve kabul görmüş uluslararası kurallara göre çalışma konusunda istekli ve onlar, Rusya’nın Afganistan bağlamındaki temel endişelerini anlıyor. Bu endişeler, uluslararası terör ve uyuşturucu üretimidir” dedi.

Kabulov, Taliban’ın Orta Asya ülkeleri için tehdit oluşturmadığına dikkat çekerken, “Taliban, Afganistan’dan kaçan tüm Batı ülkelerinin aksine sadece Rusya için değil başka ülkeler için de düşman olan DEAŞ terör örgütü ile gerçekten savaşıyor” şeklinde konuştu.

Rusya tarafından yapılan bu açıklamalar; ilerleyen dönemde Moskova hükümetinin Afganistan'daki faaliyetlerini yoğunlaştıracağını gösteriyor. Ukrayna krizinin ardından Orta Asya'daki bağlantılarını güçlendirmek isteyen Rusya, Çin'in yanı sıra diğer bölge ülkeleriyle ilişkilerini geliştirme peşinde.

Taliban'ın insan hakları konusunda attığı bazı adımlar ise diğer ülkeler tarafından meşru olarak tanınmasının önüne geçiyor. Kadınların burka giyinmesini zorunlu kılan, kız çocuklarının eğitim için okula gitmesini yasaklayan, mağazalardaki cansız mankenlerin kafasını kesme talimatı veren, baskınlarda ele geçirdiği alkolü nehirlere döken ve kadınların televizyonda yüzlerini örtmelerini isteyen Taliban; bu uygulamarıyla uluslararası toplumun tepkisini çekiyor. 

Rusya, Taliban'ı meşru olarak tanımak için insan hakları konusunda bazı adımların atılmasını bekliyor. Ancak Ukrayna işgali nedeniyle tüm dünyanın tepkisini çeken Rusya'nın, Orta Asya'da sürpriz adımlar atabileceği belirtiliyor.