Taliban hükümette uzun süre kalabilecek mi?

ABD Mayıs ayının başında Afganistan’dan askeri birliklerini çekmeye başladı. ABD ile birlikte NATO kuvvetleri de teker teker ülkedeki askerlerini geri çekti. Bu durum, ülkenin yüzde 70’ini kontrolü altında tutan ancak dağlık kesimlerde bulunan Taliban’ı harekete geçirdi. Taliban, ABD tarafından oluşturulan ve eğitilen Afgan ordusu karşısında kısa sürede önemli bölgeler elde etti.

Ülkenin dağlık kesimlerinden inen ve şehirleri tek tek ele geçirmeye başlayan Taliban, önemli ilçe ve şehir merkezlerinde kontrolü sağladı. Afgan ordusunun kısa süre içerisinde dağılması ve ülkeyi Taliban’a terk etmesi tüm dünya tarafından şaşkınlıkla karşılandı. ABD’li yetkililer, Afgan hükümetinin  dokuz, üç ya da bir ayda çökebileceği yönünde açıklamalarda bulunurken; Taliban geçtiğimiz hafta başkent Kabil’i ele geçirerek ülkede hükümetini ilan etti.

Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeyi terk etmesi ve ülkenin yüzde 90’ında Taliban’ın kontrolü elinde tutması; Afganistan’da yeni bir dönem başladığını gözler önüne serdi. Tüm dünya ülkeleri Taliban’ın attığı adımları, verdiği mesajları ve yaptığı faaliyetleri merakla izliyor.

Dünya ülkeleri şu anda Taliban’ın attığı ve atacağı adımlara gözünü dikmiş durumda. Henüz hiçbir ülke Taliban’ı meşru olarak tanımazken, birçok ülke Taliban’ın atacağı adımlara göre Afganistan politikasını belirlemeyi planlıyor. Çin ve Rusya gibi ülkeler Taliban ile resmi temaslarını sürdürürken, ABD ve Batı dünyası ise sadece Afganistan’da yaşanan süreci seyrediyor.

Başkent Kabil’i ele geçirerek neredeyse ülkenin tamamında kontrolü sağlayan ve iktidarını ilan eden Taliban ise dünyaya sıcak mesajlar veriyor. Taliban’ın, kız çocuklarına eğitim ve kadınların iş hayatı hakkında verdiği mesajlar dünya ülkeleri tarafından yakından takip edildi. El Kaide gibi terör örgütlerine müsamaha gösterilmeyeceğini söyleyen Taliban, komşu ülkeler ve dünya ile de yakın ilişkiler kurmak istediklerini açıkladı.

Ancak Taliban’ı bu adımları atmaya zorlayan birkaç unsur söz konusu. İlk olarak Afganistan’daki ekonomik duruma bakmak gerekiyor. Afganistan’ın oldukça fakir bir ülke olması, zengin yeraltı kaynaklarını kullanamaması, işsizlik ve açlık gibi sorunlarla mücadele etmesi Taliban’ı ilerleyen dönemde dış ülkelerle iyi ilişkiler kurmaya zorlayacak. Afganistan’daki mevcut ekonomik durum, Taliban’ı dış dünyadan destek almaya mecbur bırakıyor.

20 yıldır Afganistan’da ABD ile askeri ve siyasi olarak çatışma içerisinde olan Taliban’ın, iktidarı tamamen ele geçirdikten sonra Çin ve Rusya ile iyi ilişkiler kurmaya çalışacağını söylemek mümkün. ABD’nin tamamen çekildiği ülkede, Rusya ve Çin’in de Taliban ile iyi ilişkiler kurarak Afganistan’da nüfuzunu artırmak istediği biliniyor.

Rusya ve Çin gibi süper güçlerin yanı sıra İran ve Pakistan gibi komşu ülkelerle ilişkiler de Taliban için oldukça önemli durumda. Pakistan ile tarihi boyunca olumlu iletişime ve iyi ilişkilere sahip olan Taliban, son birkaç sene içerisinde İran’la da sorunlarını çözmüş bulunuyor. İki taraf arasında son birkaç yıldır birçok görüşme yapılırken, ABD karşıtlığında ortak bir noktada buluşmaya çalıştıkları biliniyor.

1996-2001 yılları arasında iktidarda olan ve dünya ile olumlu ilişkiler kuramayan Taliban, bu seferki iktidarında dünya ile iyi ilişkiler kurmaya mecbur durumda. Ülkedeki siyasi ve ekonomik atmosfer, Taliban’ı dış dünyaya kapılarını açmak zorunda bırakıyor. Taliban çok kısa süre içerisinde dünyadaki birçok ülke tarafından meşru olarak tanınmak istiyor. Özellikle Rusya ve Çin gibi ülkelerin Taliban’ı tanıması, ülkenin ekonomisi açısından oldukça önemli.

TALİBAN ESKİ UYGULAMALARINDAN VAZGEÇECEK Mİ?

Geçmiş dönemde birtakım saldırı eylemleriyle, kadınlara uyguladığı şiddetle, düzenlediği kanlı suikastlarla ve infaz uygulamalarıyla dünya tarafından yakından takip edilen Taliban’ın; yeni iktidar döneminde bunları tekrarlamaması bekleniyor. Bu durumların tekrarlanması halinde Taliban’ın dünya tarafından tanınması mümkün görünmüyor. Taliban’ın tanınmaması ise ekonomik ve siyasi olarak atacağı tüm adımları engelleyecek.

Taliban’ın özellikle dış ülkelere yönelik saldırı faaliyetlerinden kaçınması bekleniyor. Afganistan’daki ABD askerlerine düzenlenecek herhangi bir saldırı, ABD ve NATO kuvvetlerinin bölgeye yeniden müdahale etmesine neden olabilir.

Taliban’ın ayakta durabilmesi ve iktidarını sürdürebilmesi için; dünya tarafından kısa süre içerisinde meşru olarak tanınması, Rusya ve Çin gibi ülkelerle güçlü ekonomik ilişkiler geliştirmesi, komşuları ile ilişkiler kurması ve ülke içinde ve dışında saldırı faaliyetlerinden kaçınması gerekiyor.