Transdinyester ile Moldova arasında tansiyon yükseliyor: Rusya devreye girebilir

Hüseyin Can TOPKAYA

huseyincantopkaya@intell4.com

Transdinyester bölgesi, Dinyester Nehri ile Ukrayna sınırı arasında kalıyor. Bu bölge, 1990 yılında Moldova’dan bağımsızlığını ilan etti. Ancak bugüne kadar hiçbir ülke ya da uluslararası kurum, Transdinyester bölgesini resmi olarak tanımadı.

BBC Türkçe’nin aktardığına göre, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından SSCB, Rusça konuşanların yoğunlukta olduğu Dinyester bölgesinde Moldova’nın selefi olan Moldova Sosyalist Cumhuriyeti’ni kurdu.

SSCB’nin dağılmasının ardından Moldova’da milliyetçilik hızla yükselmeye başladı. Moldova ile Romanya’nın birleşme ihtimali ise Dinyester bölgesinde dengelerin değişmesini beraberinde getirdi.

Moldova ile Transdinyester arasında kısa süreli bir savaş yaşanmasının ardından 1992 yılında ateşkes imzalandı ve bölgede Rus askerler konuşlandırıldı.

1990 yılından bu yana Moldova hükümeti ile ayrılıkçı Transdinyester arasında tansiyon yüksek seyrediyor. 

Geçtiğimiz günlerde Transdinyester bölgesinde kongre, “Moldova’nın artan baskılarına” dikkat çekerek “koruma” için Rusya’ya resmen başvurma kararı aldığını duyurdu.

Kararda, Transdinyester’de 220 binden fazla Rus vatandaşının yaşadığına ve Rusya’nın barışı koruma sürecinin bir parçası olduğuna dikkat çekildi.

Transdinyester, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreterliği’ne “bölge halkının uluslararası normlar uyarınca meşru haklarının dikkate alınması ve Moldova’nın Transdinyester vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini ihlal ederek tansiyonu yükseltecek provokasyonlarının önüne geçilmesi için” başvuruda bulunacak.

BBC’nin aktardığına göre, Transdinyester Milletvekilleri Kongresi bazı zamanlarda toplanıyor.

Kongrenin son toplantısı Mart 2006’da gerçekleştirilmişti. Bu toplantıda, Rusya’ya katılmak ve Moldova ile yeniden birleşmemek için referandum yapılması kararlaştırılmıştı.

Dışişleri Bakanı Vitaly Ignatiyev, Rossiya-24 kanalına verdiği demeçte, “Öncelikle Transdinyester’e diplomatik destek sağlanması yönünde talepte bulunmaktan bahsediyoruz. Rusya’nın Transdinyester sorununun çözümünde sorumlu garantör olduğunu söylüyoruz” şeklinde konuştu.

Rusya’nın resmi haber ajansı TASS ise Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın bu çağrıya yanıt verdiğini duyurdu.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, Transdinyester halkının çıkarlarının korunmasının, Moskova’nın önceliklerinden biri olduğunu açıkladı. 

Açıklamada, “Yurttaşlarımız olan Transdinyester sakinlerinin çıkarlarını korumak önceliklerimizden biridir. Tüm talepleri Rusya’nın ilgili birimleri tarafından her zaman dikkatle değerlendirilmektedir” denildi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da bölgedeki Rus yanlısı ayrılıkçıların haklarına saygı gösterilmesi gerektiğini söyledi.

The Telegraph gazetesinin haberine göre, Transdinyesterli politikacı Gennady Chorba, ilhak talebini “özel bir kongre ile Kremlin’e ileteceklerini” ifade etti.

Chorba, “Bu talep Dinyester Nehri’nin sol kıyısında yaşayan vatandaşlar adına Rusya’ya iletilecek” ifadelerini kullandı. 

TRANSDİNYESTER RUSYA’YA KATILABİLİR Mİ?

2006 yılında Dinyester’de gerçekleştirilen referandumda halkın yüzde 97’si Rusya’ya katılmayı kabul etmişti. Ancak Moskova hükümeti o dönem referandumu ve Transdinyester bölgesinin bağımsızlığını tanımamıştı. 

Rusya’nın referandum sonuçlarını tanımamasında en büyük etken, Moskova'nın o dönem Vladimir Putin ile birlikte yeniden süper güç olma yolunda ilerleyişi ancak henüz yeterli güce ulaşamamasıydı. 

Rusya, 2020 yılında Donetsk ile Luhansk’ın kendi kendini yöneten ‘halk cumhuriyetlerini’ devlet olarak tanımış, daha sonra yapılan referandumların ardından bu bölgeleri topraklarına dahil etmişti.

Gazeteci Mustafa Kemal Erdemol, Halk Tv’deki makalesinde, Rusya’nın Transdinyester’in çağrısına “evet” demesinin kolay olmadığına dikkat çekiyor. Erdemol’a göre, Rusya’nın, Ukrayna’nın Odesa kentini ele geçirmeden Transdinyester’e destek vermesi ve bu bölgeye erişim sağlaması çok zor. 

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de Odesa’nın bir “Rus şehri” olduğunu öne sürüyor.

Transdinyester’in Rusya’ya katılma çağrıları Ukrayna ve Moldova tarafından yakından takip ediliyor. Moldova ve Ukrayna, ayrılıkçı bölgenin Rusya’ya katılmasını bir güvenlik tehdidi olarak görüyor. 

Transdinyester’in Rusya’ya katılması durumunda Moldova, Ukrayna’nın hedefi haline geleceğini düşünüyor. 

Transdinyester’de; Rus ve Ukraynalı Slavların yanı sıra Rusya yanlısı Moldovalıların yaşadığı ve yaklaşık 500 bin civarında nüfusun olduğu biliniyor.

Bölgede 1990’lı yılların başından bu yana 1.600 civarında Rus askeri konuşlu bulunuyor.

Kişinev yönetimi, SSCB döneminden kalma önemli mühimmat depolarını koruyan Rus birliklerinin bölgeden geri çekilmesini istiyor. 

Diğer yandan Moldova’nın Avrupa Birliği’ne adaylık süreci devam ediyor. Transdinyester’in Rusya’ya katılması durumunda, Moldova’nın AB’ye katılım sürecinin durmasına kesin gözüyle bakılıyor.

Önümüzdeki dönemde Ukrayna savaşının Transdinyester’e doğru yayılmasından endişe ediliyor.