Türkiye F-35 savaş uçaklarına bakış açısını değiştiriyor

Hüseyin Can Topkaya

huseyincantopkaya@intell4.com

Türkiye-ABD ilişkilerinde uzun yıllardır en büyük çıkmazlardan biri F-35 savaş uçakları konusu. Ankara hükümetinin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini satın almasının ardından dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’nin F-35 programından çıkartıldığını açıklamıştı.

Ege’de Yunanistan ile uzun yıllardır anlaşmazlıklar yaşayan, Doğu Akdeniz’deki varlığını güçlendirmek isteyen, Suriye ve Irak gibi ülkelerde IŞİD ve PYD/PKK gibi terör örgütlerine operasyonlar düzenleyen, Ukrayna ve Gazze’deki savaşların bölgeye yansımalarını göz önünde bulunduran Türkiye; ABD’nin F-35 kararının ardından F-16’lara yönelmişti.

Yunanistan’ın son dönemde envanterine kattığı savaş uçaklarını yakından gözlemleyen Türkiye, bu konuda adımlarını hızlandırdı. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Türkiye’nin 40 adet Eurofighter almak istediğini açıklamıştı.

Bakan Güler, TBMM Bütçe Plan Komisyonu’nda yaptığı açıklamada ise F-35 savaş uçakları konusunda çarpıcı açıklamalarda bulundu.

Bakan Güler, “Bu F-35 konusu hakikaten Türkiye’de bizim oturup düşünmemiz gereken bir konu. Şu anda Amerika’da dahi F-35’lerin çoğunun uçuşu kesilmiş durumda. İsrail, F-35’lerini uçuramıyor ve bu konuda da sürekli olarak açıkça Amerika’ya saldırıyor. Avrupa’daki birçok ülkede de anlaşılmayan, onların çözemediği aksaklıklar var” ifadelerini kullandı.

F-35’lerin en ileri seviye teknoloji olarak görülen “Beşinci Nesil” kategorisinde olduğu biliniyor. Bakan Güler, F-35’lerle ilgili sorunların nereden kaynaklandığı yönünde sorulan soruya, “Onu kendileri de anlayamıyorlar. Çünkü İsrail çok büyük baskı yapıyor. Amerika’da da büyük sorun var şu anda. Hatta ve hatta ‘Başka bir uçağa geçelim mi’ diye şu anda Amerika’da başka bir tartışma var. ‘Yeni bir uçak mı yapalım F-35’in yerine’ diyorlar” yanıtını verdi.

Milli Savunma Bakanı, Türkiye’nin kendi milli savaş uçağını imal etme konusundaki çalışmalarını vurgulayarak, “Açıkçası KAAN gibi bir uçağı hangardan çıkarmışız, yani 15-20 gün sonra uçuracağız. Biz hakikaten F-35 almalı mıyız, yoksa biz KAAN uçağı için biraz daha sabretmeli miyiz? Kendi yerli, milli uçağımızı kullanmak dururken, F-35’i kullanabilir miyiz, kullanmalı mıyız? Bunu iyice düşünmemiz gerekiyor diye düşünüyorum ben şahsen” dedi.

Bakan Güler’in konuşmalarını analiz eden Gazeteci Sedat Ergin, Hürriyet Gazetesi’ndeki makalesinde, Türkiye’nin bu tartışmaya henüz tam olarak nokta koymadığı izlenimi yarattığını belirtiyor.

Ergin, Bakan Güler’in, “İyice düşünmemiz lazım” ifadeleriyle bu konuda düşünmeye ihtiyaç olduğunu hissettirdiğini söylüyor.

F-35’LERİN HATALARI VE KAZALARI GÜNDEMDEN DÜŞMÜYOR

F-35’lerin üretimi, hataları ve kazaları uzun yıllardır uluslararası kamuoyunda tartışılıyor. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın son Savunma Bakanı Christopher C. Miller, F-35’ler ile ilgili, “Bu görevden ayrılmak için sabırsızlanıyorum. Ama bir parçam, alım sürecine müdahil olmak ve kötücül sorun hakkında konuşmak isterdi. F-35’lere el atmak, vaka incelemesi yapmak isterdim. Beş para etmez” ifadelerini kullanmıştı.

Bloomberg’in ABD Savunma Bakanlığı’na (Pentagon) dayandırdığı bir haberde, F-35 savaş uçaklarında 871 kusur tespit edildiği ve 10 kusurun, pilotların güvenliğini tehlikeye atabilecek seviyede olduğu aktarılmıştı. Haberde, savaş uçaklarındaki kusurların, askeri operasyonları da olumsuz etkileyebilecek düzeyde olduğu belirtilmişti.

26 Mart 2021’de yaşanan bir olayda, ABD Donanması’na ait bir F-35B savaş uçağı, yakın hava desteğine yönelik eğitim uçuşu esnasında ateşlediği 25 mm’lik top mermisi nedeniyle kendini vurmuştu. Yaşanan olayın ardından uçak kullanılamaz hale gelmiş ve 2 buçuk milyon dolarlık maliyet çıkmıştı. 

2021 yılında F-35’ler ile ilgili detaylı bir analiz yayımlayan Forbes dergisi, uzmanların görüşlerine yer vermişti. Uzmanlar, F-35’lerin bir sorun haline geldiğini vurgulamıştı.

David Axe, “Etiket fiyatı, 100 milyon dolara denk geliyor. Bu çok pahalı. Gizli ve yüksek teknolojili sensörlerle donatılmış olsa da aynı zamanda yoğun bakım gerektiriyor” ifadelerini kullanmıştı.

Eski İngiltere Genelkurmay Başkanı General Lord Richard Dannatt ise The Mirror gazetesine verdiği demeçte; İngiltere Savunma Bakanlığı’nın, Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait F-35B hayalet avcı uçakları nedeniyle iflas ettiğini söylemişti.

24 Ocak 2022’de ABD Donanması’na ait bir F-35 uçağı, Güney Çin Denizi’ne düşmüştü. Uçağın enkazının Çin tarafından ele geçirilmesini istemeyen ABD, bölgede geniş güvenlik önlemleri almıştı. 

Birleşik Arap Emirlikleri yönetimi de maliyet ve faydaları yeniden gözden geçirmek amacıyla F-35 görüşmelerini askıya aldığını duyurmuştu.

Türkiye’nin kısa vadede F-35 programına yeniden dahil edilmesi düşük bir ihtimal olarak görülüyor. Türkiye’nin Ukrayna savaşına rağmen Rusya ile ilişkilerini güçlendirmesi, İsveç’in NATO üyeliği konusunda sert tavrını sürdürmesi, Irak ve Suriye’de Washington destekli terör örgütlerine operasyonlar düzenlemesi ve Doğu Akdeniz’deki faaliyetleri ABD tarafından eleştiriliyor. 

Washington, Rusya ile yakın askeri ilişkileri nedeniyle Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarını vermek istemiyor. Diğer yandan, ABD'nin Yunanistan ile son yıllarda artan askeri iş birliği anlaşmaları dikkat çekiyor.

ABD, Yunanistan'ı bölgede silahlandırmakla birlikte Dedeağaç, Girit ve Selanik gibi yerlerde yeni askeri üsler inşa ediyor. Washington ile Atina'nın bölgede birlikte yürüttüğü askeri tatbikatlar Ankara'dan sert tepki görüyor.

Washington yönetimi, Türkiye'nin tüm itirazlarına ve tepkilerine rağmen Suriye'nin kuzeyinde terör örgütü PYD/PKK'yı askeri olarak desteklemeyi sürdürüyor. ABD'nin özellikle Türkiye sınırına çok yakın bölgelerde askeri üsler inşa etmesi, Türkiye tarafından bir güvenlik tehdidi olarak görülüyor.

Türkiye ise bir taraftan yerli savaş uçağı KAAN’ı tanıtmaya hazırlanırken, bir taraftan da Eurofighter ve F-16 gibi alternatifler üzerinde durmaya devam ediyor.