Türkiye ile Suriye normalleşiyor: Orta Doğu'da yeni bir sayfa açılıyor

Türkiye ve Rusya'nın garantörlüğünde Suriye'de sağlanan ilk ateşkes 29 Aralık 2016'da yürürlüğe girdi.

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, 8 Ocak 2017'de Suriye savaşıyla ilgili Astana kentinde yapılacak görüşmelerde, "Her konuyu müzakere etmeye hazır olduğunu" söyledi.

Taraflar 23 Ocak'ta tekrar masaya oturdu. Türkiye, Rusya ve İran, görüşmelerin sonucuna ilişkin 24 Ocak'ta ortak açıklama yaptı. Ortak açıklamaya göre, Suriye'de ateşkesin denetimi ve uygulanması için Türkiye, Rusya ve İran üçlü mekanizmasının kurulması kararlaştırıldı. 

AA’da yer alan habere göre, Suriyeli tarafları bir araya getiren Astana formatındaki görüşmelerin Temmuz 2018'deki toplantısında garantör ülkeler, rejimin ve muhaliflerin ellerinde tuttukları kişilerin bir kısmını sembolik olarak karşılıklı serbest bırakması konusunda anlaşmaya vardı.

Anayasa Komitesi kurulması için çabaların artırılması konusunda anlaşmaya varılan Kasım 2018'deki 11. tur görüşmelerde ise garantörler, mülteciler ile ülke içinde yerinden edilenlerin güvenli ve gönüllü biçimde dönüşü için gerekli şartların oluşturulması gerektiğine vurgu yaptı.

12. Astana görüşmeleri Nisan 2019'da yapılırken, Ağustos 2019'daki bir sonraki toplantıda ise İdlib'de o dönem rejimin sivil yerleşimlere yönelik yoğun saldırıları ve güvenlik konuları ele alındı.

Nur Sultan'da Aralık 2019'da yapılan 14. tur toplantısında ayrıca Anayasa Komitesi'nin çalışmalarına başlaması ışığında siyasi sürecin ilerletilmesi ele alındı.

Şubat 2021'deki 15. Astana toplantısının ana gündemi Anayasa Komitesi'nin çalışması olurken, Temmuz 2021'de yapılan bir sonraki turda garantör ülkeler, Anayasa Komitesi'nin çalışmalarına hız vermesini istedi.

Aralık 2021’de gerçekleştirilen 17. tur toplantıda da Suriye’deki güncel durum, insani yardımların ulaştırılması, Cenevre’deki Suriye Anayasa Komitesi çalışmalarının yeniden başlatılması, mahkumların değişimi, alıkonulanların serbest bırakılması ve kayıp kişilerin aranması gibi konular başlıca gündem maddeleri oldu.

Haziran 2022’deki 18. Astana toplantısında Suriyeli mültecilerin dönüşü için koşulların sağlanması başta olmak üzere Suriye’deki insani ve sosyoekonomik durum, Cenevre’deki Anayasa Komitesi çalışmaları, güven artırıcı önlemler, rehinelerin serbest bırakılması ve kayıp kişilerin aranması gibi konular masaya yatırıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kasım 2022’de ise Şam yönetimiyle olası temaslar konusunda, “Bundan sonraki süreçte nasıl Mısır ile bu iş yoluna girdiyse aynı şekilde Suriye ile de bu iş yoluna girebilir. Siyasette küslük dargınlık olmaz" diyerek iki ülke arasında görüşmelerin olabileceği sinyalini verdi.

Aralık ayında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Şu an itibarıyla Suriye-Türkiye-Rusya üçlü olarak bir adım atalım istiyoruz. Bunun için de önce istihbarat örgütlerimiz bir araya gelsin, ardından savunma bakanlarımız bir araya gelsin, daha sonra dışişleri bakanlarımız bir araya gelsin. Onların yaptığı görüşmelerden sonra da biz liderler olarak bir araya gelelim. Bunu da Sayın Putin'e teklif ettim. O da buna olumlu baktı. Böylece bir dizi görüşmeler zincirini başlatmış olacağız” diyerek yeni bir yol haritası çizdi.

SAVUNMA BAKANLARI BİR ARAYA GELDİ

Türkiye ile Suriye arasındaki görüşmeler önce istihbarat düzeyinde başladı. Daha sonrasında da bakanlar düzeyinde ilk görüşme gerçekleşti.

28 Aralık 2022 tarihinde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ile iki ülkenin istihbarat başkanlarıyla Moskova'da bir araya geldi.

Bu, Türkiye ile Suriye arasında 2011'den bu yana bakanlar düzeyinde gerçekleştirilen ilk görüşme oldu.

Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre; toplantıda, "Suriye krizi, mülteci sorunu ve Suriye topraklarında bulunan tüm terör örgütleriyle ortak mücadele" ele alındı.

AA’da yer alan habere göre, toplantı sonucunda, "Suriye'de ve bir bütün olarak bölgede, istikrarın temin edilmesi ve sürdürülmesi için üçlü formattaki toplantıların devamı" konusunda mutabık kalındığı aktarıldı.

Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada da, “Suriye krizini, mülteci sorununu çözmenin yolları ve Suriye’deki aşırılık yanlısı gruplarla mücadelede ortak çabalar ele alındı” ifadelerine yer verildi.

Savunma Bakanlarının bu görüşmesi; Türkiye ile Suriye liderlerinin bir araya gelebileceğine dair umutları yeniden yeşertti.

8 Mart'ta da İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile düzenlediği ortak basın toplantısında konuşan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriye toplantılarının İran'ın katılımıyla 4'lü formatta devam edeceğini açıkladı.

Bakan Çavuşoğlu, dörtlü formatta ileriki dönemde yapılacak dışişleri bakanları toplantısının hazırlığı için teknik bir çalışmanın, gelecek hafta Moskova’da yapılacağını da duyurdu.

Türkiye, Rusya, Suriye ve İran arasında Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde Moskova'da yapılması planlanan Suriye konulu toplantının tarihi 15-16 Mart olarak açıklandı.

ESAD, MOSKOVA’DA PUTİN İLE GÖRÜŞTÜ

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın bu hafta içerisinde Rusya’ya resmi bir ziyarette bulunarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşeceği bildirilmişti. Dün, iki lider başkent Moskova’da bir araya geldi.

Kremlin'de yapılan görüşmenin basına açık kısmında konuşan Vladimir Putin, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ile "sürekli iletişim halinde olduklarını ve ülkeleri arasındaki ilişkilerin gelişmekte olduğunu" söyledi.

İHA’da yer alan habere göre; Suriye'deki silahlı gruplarla ortak mücadelenin sonucunda büyük ölçekte istikrar sağlandığının altını çizen Putin, "Ortak çalışmalarımız ve Rus ordusunun Suriye'deki kararlılığı sayesinde terörle mücadelede önemli sonuçlar elde edildi. Bu durum sosyo-ekonomik ve iç siyasi durumda istikrar sağlanmasını mümkün kılıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Putin'in konuşmasının ardından söz alan Beşar Esad ise Rusya ve Suriye heyetleri arasında yürütülen müzakerelerin verimliliğine işaret ederek, "Son üç günde çeşitli bakanlıklar düzeyinde gerçekleşen toplantıların sonuçlarından çok memnunum. Bunu son yıllarda yapılan en verimli toplantılar olarak görüyorum" dedi.

Beşar Esad ayrıca yapılan anlaşmaların sonuca ulaşacağına inandığını belirtti.

HEYETLER ARASINDAKİ GÖRÜŞME ERTELENDİ

Euronews’te yer alan habere göre; Suriye lideri Beşar Esad, bugün Rus ajansı Novasti’ye verdiği röportajda ise Erdoğan ile görüşmeye hazır olduğunu ancak bunun için Türk askerinin Suriye’nin kuzeyinden çekilmesi gerektiğini söyledi. 

Esad’ın açıklamalarının ardından da; Türkiye, Rusya, Suriye ve İran heyetlerinin yapacağı toplantı ertelendi.

Anadolu Ajansı’nın diplomatik kaynaklardan aktardığına göre, dün Rusya’ya gitmesi planlanan Türk heyeti, bugün Rusya, Suriye ve İran’dan heyetlerle Suriye konulu bir toplantı  gerçekleştirecekti. Ancak, Sputnik'ten Turan Salcı'nın haberine göre Dışişleri Bakanlığı; Türkiye, Rusya, Suriye ve İran Dışişleri bakan yardımcılarının yapacağı 4'lü toplantının ertelendiğini açıkladı.

Şam yönetimi Suriye topraklarındaki Türk askerlerinin çekilmesini istiyor. Türkiye ise iki ülke arasında terörle mücadale konusunda yapılacak iş birliğinin sonuçlarına göre Suriye’deki askeri varlığını çekebileceğini belirtiyor.

Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin devam ettirilmesi için çaba gösteren Türkiye, Suriye'nin toprak bütünlüğünü teyit ediyor. Türkiye ayrıca Şam ile siyasi ve askeri ilişkilerini güçlendirerek, bölgedeki terör örgütlerine silah yardımında bulunan ABD’ye karşı tavır almak istiyor. 

Esad yönetiminin Rusya ile birlikte en önemli destekçisi olan İran ise bölgeden dışlanmamak için sürece dahil olmak istiyor.

Türkiye ve Suriye hükümetleri arasında çözülmesi gereken birçok problem bulunuyor. Ancak Rusya’nın arabuluculuğunda atılan adımlarla ikili ilişkilerin düzelmesi ve diplomatik temasların artırılması bekleniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Beşar Esad’ın bir araya gelmesi için de siyasi ilişkilerin normalleşmesi açısından somut adımlar üzerinden uzlaşıya varılması gerekiyor.