Buğday fiyatlarındaki artış dünyayı olumsuz etkiliyor

Dünyada ticaret hacmi en yüksek tarım ürünlerinin başında gelen buğdayda küresel bir kriz yaşanıyor. Buğday açısından dünyanın en büyük ihracatçıları konumunda bulunan Rusya ile Ukrayna’nın savaşta olması, buğdayın en büyük ihracatçılarından biri olan Hindistan’ın iç piyasayı düzenlemek amacıyla ihracat yasağı uygulaması, tüm dünyada enerji ve gübre fiyatlarının artış göstermesi ve iklim krizi sonucunda ortaya çıkan bir küresel gıda krizi, yaşanan olumsuz gelişmeler olarak öne çıkıyor.

16/08/2023 17:00 Güncelleme: 10/06/2024 14:10

Dünyada tarım ürünlerinin demirbaşlarından olan buğdayın ihracat fiyatlarının artması, bütün dünyayı olumsuz etkilemeye devam ediyor.

Geçtiğimiz aylarda Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklama kararı alması sonrasında Chicago’da işlem gören buğday fiyatlarının yaklaşık olarak yüzde 6 artması sonucunda küresel piyasaları oldukça tedirgin etmişti.

HİNDİSTAN’IN BUĞDAY İHRACATI YASAĞI

Geçtiğimiz aylarda iç piyasa dengelerini korumak adına Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklamasının ardından küresel buğday fiyatlarında oldukça büyük bir artış görüldü.

Hindistan hükümeti getirilen yasağın geçici olduğunu ve alınan kararın yürürlükte olan sözleşmeleri kapsamadığını duyurmuştu.

Hindistan, dünyanın en büyük ikinci buğday üreticisi konumunda bulunuyor. Ukrayna’nın Rusya tarafından işgal edilmesinin ardından buğday konusunda gözler Hindistan’a çevrilmişti.

Güney Asya ülkesi, halihazırda yaklaşık 150 ülkeye pirinç ve 68 ülkeye buğday ihraç ediyor. 2020-2021'de yaklaşık 7 milyon ton buğday ihraç etti. Yetkililere göre, uluslararası pazarda artan isteklere karşılık veren tüccarlar, Nisan-Temmuz döneminde 3 milyon tondan fazla buğday ihracatı için sözleşme imzaladılar.

Hindistan Uluslararası Ekonomik İlişkiler Araştırma Konseyi'nde tarım profesörü olarak görev yapan Ashok Gulati, “WTO devlet stoklarının ihracatına izin verirse, daha da artabilir. Bu, küresel fiyatların düşmesine ve ithalatçı ülkelerin yükünün azalmasına yardımcı olacaktır” ifadelerini kullandı.

Delhi merkezli bir araştırma kurumu olan Politika Araştırmaları Merkezi (Center for Policy Research) üyelerinden Harish Damodaran, konu ile ilgili yaptığı açıklamada “Şu anda yeterli stokumuz var. Ancak bazı endişeler var ve dünyayı besleme konusunda aşırıya kaçmamalıyız” şeklinde konuştu.

TÜRKİYE EN ÇOK BUĞDAY İTHAL EDEN ÜLKELERDEN BİRİ

Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü, geçtiğimiz haziran ayında BM Gıda Görünümü raporunu yayımladı. Bu raporun ardından ise Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), 2023-2031 Gıda Görünümü raporunu yayımladı.

BM Gıda Görünümü raporuna göre, 2022-2023 yılları itibariyle Türkiye en çok buğday üreten ülkelerden biri konumunda bulunuyor. Son yıl içerisinde Türkiye’nin ürettiği buğday miktarı yaklaşık 19 milyon ton olarak öne çıkıyor.

Türkiye buğday açısından dünyanın önemli üreticilerinden biri konumunda bulunsa da aynı zamanda en çok buğday tüketen ülkelerden biri konumunda.

BM’nin Gıda Görünümü raporunda Türkiye’nin son 1 yıl içerisinde tükettiği buğday miktarı 24,2 milyon ton olarak görülüyor. Türkiye buğday tüketimi açısından Çin, Hindistan, Pakistan ve Rusya gibi ülkelerin ardından ilk sıralarda bulunuyor.

BBC’ye konuşan FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık, Türkiye’nin ürettiği buğdaydan fazlasını tükettiğini söyledi ve bunun nedeninin Türkiye’nin gıda endüstrilerindeki üretim potansiyelinin yüksek olması olduğunu vurguladı.

Selışık, “Türkiye'nin buğday ithalatı, dahilde işleme rejimi çerçevesinde (ithal edilen hammaddenin ihracat için işlenerek gıda ürünlerine dönüştürülmesi), iç tüketimden ziyade buğdaya dayalı gıda sanayi ürünlerinde çoğunlukla ihracat için üretim girdisi ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılmaktadır” ifadelerini kullandı.

BUĞDAY TİCARETİNDE BÜYÜK DÜŞÜŞ YAŞANIYOR

Dünyada buğday ticareti AB, Arjantin ve Brezilya’nın ihracatlarındaki düşüşün Rusya ve Ukrayna’da yaşanan artışlar ile dengelenmesi sonucunda yaklaşık 1,2 milyon ton azaltılarak 212,7 milyon olarak gösterildi.

ABD Tarım Bakanlığı (USDA), Çin’in buğday ithalatında 2 milyon artış göstererek yaklaşık 12 milyon ton olduğunu belirtti. Raporda belirtilen bu rakam, 1996 yılından bugüne kadar Çin’in yapmış olduğu en büyük buğday ithalatı olarak kayıtlara geçti.

Raporda belirtilen başka bir ayrıntıya göre Çin, önümüzdeki sene dünyanın en büyük buğday ithalatçısı konumunda olacak.

USDA tarafından açıklanan verilere göre 2024 yılında buğday stokları, 265 milyon tona gerileyerek en son 2016 yılında yaşanan en düşük seviye olarak kayıtlara geçecek.

USDA, geçtiğimiz ay yayınladığı raporda Hindistan, Filipinler ve Ukrayna’nın buğday stoklarında düşüş yaşanacağı tahmininde bulunurken AB, ABD ve Suriye’nin stoklarında artış beklediğini açıkladı.

TAHIL KORİDORU ANLAŞMASI’NIN BUĞDAY FİYATLARINA ETKİSİ

Küresel pazarda yaşanan buğday ticaretinin yaklaşık olarak yüzde 27’sine savaşta olan Rusya ve Ukrayna hakim durumda.

Buğday üretiminin yapıldığı en önemli konum ise Rusya ve Ukrayna sınırları içerisinde bulunan Dnipho Nehri ve çevresi.

Bu bölgede yapılan buğday üretiminin çok büyük bir kısmı da Azak Denizi’nde bulunan limanlar vasıtasıyla Karadeniz üzerinden diğer kıta ülkelerine ulaştırılıyor.

Rusya ve Ukrayna arasında başlayan savaş sonrasında üretilen buğdayın dünyaya dağıtılmasında büyük bir aksama yaşandı ve bunun sonucunda dünyada gıda fiyatları büyük bir artış gösterdi.

Bu durumun yaşanmasının ardından 22 Temmuz 2022 tarihinde Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in girişimiyle Rusya ve Ukrayna ile ayrı anlaşmalar imzalandı.

“Tahıl Koridoru” adı verilen bu anlaşma kısa bir zamanda etkisini gösterdi ve dünyada gıda fiyatlarında büyük bir düşüş gerçekleşti.

Rusya, daha sonra dünyanın birçok devleti tarafından kendilerine ambargo uygulandığını ve bu nedenle kendi ürünlerini ihraç edemeklerini belirterek Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekildiğini duyurdu.

Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın devam etmesi durumunda gıda fiyatlarında büyük bir değişim yaşanacağını belirterek şu ifadeleri kullandı:

“Rusya'nın iki şartı var. Biri işte kendisinin gıda ürünlerine ve gübresine yaptırımın kaldırılması. Diğeri ise Rusya, Ukrayna'daki 33 milyon ton buğdayın 26 milyon tonunun anlaşmanın amacının tersine yoksul ülkelere değil gelişmiş ülkelere gittiğini öne sürerek, bu konuda dikkat edilmesini istiyor. Bunlar kabul edilirse tahıl koridoru anlaşması yeniden yürürlüğe girebilir çünkü bu bütün tarafların lehine bir anlaşma.”

Rusya'nın Tahıl Anlaşması'na dönmemesi durumunda gıda fiyatlarında artış olmaya devam edeceği ve diğer kıta ülkelerinin bu gıdalara ulaşmasının oldukça zor olacağı öngörülüyor.

Moskova'nın taleplerinin kabul edilmesi durumunda ise ilerleyen dönemde anlaşmaya geri döneceği ve diğer ülkelere özellikle tahıl ürünlerinin ulaşımında kolaylık sağlanacağı düşünülüyor.

Türkiye Rusya Federasyonu Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Ukrayna Birleşmiş Milletler (BM)