Çin medyasına içeriden bir bakış

Kanada’da üç yıldır ev hapsinde olan Huawei Mali İşler Müdürü Meng Wanzhou, Çin ile süren pazarlıkların ardından serbest bırakıldı. Çin’e geri dönen Meng, ülkesinde bir kahraman gibi karşılandı.

Meng, ABD Adalet Bakanlığı’nın yürüttüğü bir dolandırıcılık davasında kovuşturmayı ertelemeyi kabul ettiği bir anlaşmaya vardıktan sonra eylül ayında ülkesine döndü. Söz konusu anlaşma ile ABD, Kanada ve Çin’i içeren hukuki ve siyasi bir dava da çözüme kavuşmuş oldu.

Çin'in rehine diplomasisi: Meng Wanzhou ülkesine döndüDünya

VOA News’ta yer alan bir haberde, Çinli yetkililerin Huawei yöneticisini karşılamasındaki ayrıntılardan yola çıkarak Pekin yönetiminin katı uygulamalarına dikkat çekildi. Meng’i karşılama komitesinde yer alan hiçbir unsur şansa bırakılmamıştı. Yazı renklerinden Meng’in geri dönüşünü güvence altına alan anlaşmanın nasıl ele alınacağına ilişkin haberlere kadar devlet medyasındaki her şey kontrol altındaydı.

“SICAK RENKLER KULLANIN, YORUM YAPMAYIN…”

ABD merkezli China Digital Times sitesi, 2010 yılından bu yana Çinli yetkililer tarafından medya kuruluşlarına verilen talimatları yayınlıyor.

Sitede, Meng’in karşılanmasıyla ilgili Çinli yetkililerden gelen talimatlar da yayınlandı. Talimatlardan birinde, “Ping An Uluslararası Finans Merkezi, KingKey Finans Kulesi, Di Wang Kulesi, Çin Kaynakları Kulesi, One Shenzhen Körfezi ve Hon Kwok Şehir Merkezi’nde şu sloganı gösterin: 'Evine Hoş Geldin, Meng Wanzhou!' Diğer tanıtım/promosyon içeriğinin görüntülenmesini askıya alın ve ekranda kırmızı zemin gibi sıcak renkler üzerinde beyaz karakterler kullanın” ifadeleri yer alıyordu.

Bir diğer talimatta ise Meng’in ABD Adalet Bakanlığı ile yaptığı anlaşmanın nasıl ele alınacağına ilişkin talimatlar bulunuyordu.

“Meng Wanzhou ile ABD Adalet Bakanlığı arasında varılan ertelenmiş kovuşturma anlaşmasıyla ilgili koşullar hakkında rapor veriyorsanız, bunu tarafsız, doğru ve Dışişleri Bakanlığı'ndan alınan yetkili bilgilere tam olarak uygun şekilde yapın. Konuyu genel olarak sade ve bir şekilde ele alın, yorum yapmayın ve yabancı kaynaklardan alıntı yapmayın. Lütfen gizliliğe dikkat edin ve bilgilerin kapsamını kesinlikle kontrol edin.”

Meng ise geri dönüşü için Pekin yönetimine teşekkür ettiği bir konuşma yaparak, “Çin Komünist Partisi (ÇKP) önderliğinde anavatanımız refaha doğru ilerliyor. Güçlü bir ülke olmasaydık, bugün sahip olduğum özgürlük olmazdı. Teşekkürler sevgili vatanım, parti ve hükümet. Kalbimdeki inanç ateşini tutuşturan, hayatımın en karanlık anlarını aydınlatan ve beni eve uzun bir yolculuğa çıkaran parlak Çin kırmızısıdır” dedi.

"Xi Jinping Düşüncesi" Çinli gençleri nasıl etkileyecek?Dünya

SOSYAL MEDYADA HÜKÜMETE TEPKİ GÖSTERİLDİ

Shenzhen Baoan Uluslararası Havalimanı’ndaki geliş salonunda binlerce kişi Meng’i karşılamak için toplandı. Bazılarında pankartlar, çiçekler ve Çin bayrakları vardı. Diğerlerinde ise üzerlerinde ulusal bayrağın basılı olduğu kırmızı maskeler bulunuyordu.

Çin’in sosyal medyası olan Weibo’da Çinlilerin gurur ve kutlama içerikli paylaşımları yer aldı.

Paylaşımlardan birinde, “Unutmayın, Meng’in geri dönebilmesinin nedeni ABD ve Kanada’nın nazik olması değil, vatanımızın güçlü olması!” ifadeleri yer aldı.

Öte yandan, Pekin yönetimine yönelik eleştirel paylaşımlar da dikkat çekti. Son dönemde yapılan elektrik kesintilerine değinen bir paylaşımda, “Güçlü bir Çin sözde prensesi kurtarabilir, ancak kuzeydoğu eyaletlerinde 90 milyon vatandaşa elektrik sağlamayı umursamaz” yorumu yapıldı.

“SİSTEMİN NASIL ÇALIŞTIĞINA İÇERİDEN BİR BAKIŞ”

Freedom House’un Çin analisti Angeli Datt, VOA’ya verdiği demeçte, “Yönergelerin yayınlanması gerçekten yardımcı oluyor çünkü birçok sansür bilinmiyor. ÇKP, sansürleri mümkün olduğunca doğal göstermeye çalışıyor” diyerek medyaya yapılan müdahalenin dışarıdan görülmediğini ifade etti.

Datt, söz konusu belirsizliğin muhtemelen bilerek tasarlandığını söyleyerek, “Kırmızı çizgileri ne zaman geçeceğinizi bilmiyorsanız, onu aşabilecek herhangi bir şeyi yapmakta daha tereddütlü olursunuz” dedi.

ÇKP için en büyük tehdidi: Xi JinpingDünya

Çin’in devlet kurumlarında çalışan gazeteciler de benzer bir yorum yaptı ve çalışanların sorun yaşamamak için hassas olabileceğini düşündükleri konulardan uzak durduklarını söyledi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü Çin analisti Yaqiu Wang, China Digital Times tarafından yayınlanan talimatları, “sistemin nasıl çalıştığına içeriden bir bakış” olarak nitelendirdi. Wang’a göre bu sistemin iki yönü var: oto sansür ve hükümet tarafından uygulanan sansür.

Öte yandan, ülkedeki gazeteciler son yıllarda kontrolün daha da arttığını belirtti. İngiliz Çinli bir gazeteci olan Tony Cheng, 2011’den 2020’ye kadar CGTN için çalıştı. Cheng, Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesinin başlamasıyla birlikte Güneydoğu Asya bölgesindeki bazı haberlerin kasıtlı olarak yapıldığını söyledi.

2014 yılından itibaren iki yıl China Daily’de çalışan bir diğer gazeteci Michael Ottey ise, “Düşmanı sürekli eleştirebilirsiniz, ancak dostları eleştiremezsiniz” dedi.

Ottey, Çin medyasında çalışmanın daha çok halkla ilişkiler firmasında çalışmak gibi olduğunu belirterek, “Dürüst gazetecilik değildi. Sadece Çin hükümetini iyi gösteriyorduk” ifadelerini kullandı.

China Digital Times tarafından sızdırılan bu talimatlar, ÇKP’nin medyayı kontrol etmek için neleri kısıtladığını ve nelere dikkat ettiğini açık bir şekilde ortaya koyuyor. Diğer taraftan ise Parti’nin güvensizliğini gösteriyor.

Komünizm ile bir asır: Çin'e dair bilinmeyen kurallarDünya