Darbeler neden hep albaylar tarafından yönetilir?

Afrika’daki darbeleri yönetenlere bakıldığında hep orta rütbeli subayların olduğu görülür. Peki, neden daha üst veya alt rütbeli askerler değil de orta rütbeli subaylar böyle bir girişimde bulunuyor?

07/09/2021 19:10 Güncelleme: 10/06/2024 14:30

Foreign Policy dergisinde Elizabeth Dickinson’a ait bir yazıda, Afrika’daki darbelerin neden hep orta rütbeli subaylar tarafından yönetildiği ele alınıyor.

Son olarak Batı Afrika ülkesi Gine’de yapılan darbeye Özel Kuvvetler Birlikleri’nin (GFS) başındaki isim Albay Mamady Doumbouya liderlik etti. Geçmişteki örneklere bakıldığında da yine benzer şekilde albayların darbeleri yönettiği görülüyor.

Peki, neden generaller darbe girişiminde bulunmuyor?

Dickinson, özellikle Batı Afrika ülkelerinde generallerin liderliğe çok yakın olduğunu ve şatafatlı bir hayata sahip olduklarını belirtiyor. Eğitimli ve kozmopolit olan generallerin darbeyle kaybedebilecekleri çok şey var. Statükoyu bozmak için ise hiçbir sebepleri yok. Diğer taraftan, genellikle darbe geçmişi olan bu ülkelerin liderleri de üst kademedeki askerlere karşı daha temkinli ve hassas davranıyor.

Daha düşük rütbeli subaylar ise az eğitimlidir ve gerekli stratejiyi ortaya koyamaz. Düşük maaş alan subaylar, herhangi bir girişim için yeterli kaynağı da sağlayamaz. Dolayısıyla darbe girişimini gerçekleştirebilmek için gerekli donanıma sahip değildir. Ancak bir darbe girişimi olursa, kendilerini tehlikeye atmamak için bu darbeyi desteklerler.

Geriye orta rütbeli subaylar kalıyor. Düşük rütbeli olanlara göre daha iyi maaş alsalar da yeterli sayılmıyor. Ancak sık sık eğitim alarak ordunun stratejik bileşenlerine hakim hale geliyorlar. İnsanları mobilize edebilir ve yeterli kaynağı sağlayabilirler. Ayrıca siyasi aktörlerle yakın olmadıkları için daha “temiz” ve görevlerine bağlı gözüküyorlar.

Bunların yanı sıra, Dickinson’un dikkat çektiği bir neden de maaşlardan yapılan kesinti. Batı Afrika ülkelerinde yalnızca orduda değil her yapıda, bir astına ödeme yapan kişi, o maaştan kesinti alır. Erlerin maaşına teğmenler tarafından kesinti yapılır; teğmenlerin maaşı da aynı şekilde üstleri tarafından kesilir.

Bu durum, orta rütbeli subayları çok daha fazla etkiler. Hem yönetim gücüne sahip hem de yeterli mali teşviki olmayan subaylar, sistemi bozmaya daha meyilli hale gelir.

Türkiye