Hedasi Barajı anlaşmazlığı çözüme kavuşmayı bekliyor

Afrika’nın doğusunda yer alan Nil Nehri, 6 bin 650 kilometre uzunluğa sahip ve bölge ülkelerinde yapılan tarım, balıkçılık ve turizm için büyük önem taşıyor.  

Nil Nehri iki ana koldan oluşuyor. Birincisi, platolardaki göllerden (Victoria Gölü) beslenen Beyaz Nil, ikincisi ise Etiyopya’daki Tana Gölü ile Burundi’deki göllerden beslenen Mavi Nil.

Hedasi Barajı, Nil Nehri'ni yüzde 85 besleyen Mavi Nil Nehri kolu üzerinde yapılması nedeniyle büyük önem taşıyor. 

Elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 90'ını hidroelektrik santrallerinden sağlayan Etiyopya, Hedasi Barajı'yla enerji açığını kapatmayı ve elektrik üretmeyi amaçlıyor.

Etiyopya, Mısır ve Sudan’a barajdan olumsuz etkilenmeyeceği sözünü verdi. Ancak baraj yüzünden ülkeler sürekli karşı karşıya geliyor.

Mısır; tarım ve içme suyunun neredeyse tamamını Nil Nehri’nden karşılıyor. Bu nedenle Kahire yönetimi, Hedasi Barajı'nın, Mısır'ın tek su kaynağı durumundaki Nil Nehri'ndeki payına olası olumsuz etkilerinden endişe duyuyor.

Sudan ise taşkınları önleyeceği tarım potansiyeline katkı sağlayacağı için baraja olumlu yaklaşıyor. Ancak Hartum yönetimi, barajın doldurulması ve işletilmesinin bölge güvenliği açısından riskler taşıdığını söyleyerek Etiyopya'nın tek taraflı adım atmasına karşı çıkıyor.

Hedasi Barajı'nın inşasına başlanmasıyla bölgedeki ülkeler arasında nehir sularının kullanımı konusunda çıkan anlaşmazlık, birçok uluslararası aktörün devreye girmesine rağmen çözüme kavuşturulamıyor.

Addis Ababa yönetimi, Mısır ve Sudan ile bir anlaşmaya varmamasına rağmen barajın doldurulmasında ısrar ederken, Kahire ve Hartum yönetimleri Nil suyunun paydaş ülke başına düşen yıllık paylarının etkilenmemesi için öncelikle üçlü anlaşmaya varılması gerektiğini vurguluyor. 

SUDAN: "ETİYOPYA İLE UYUM VE MUTABAKAT İÇİNDEYİZ"

Geçtiğimiz ocak ayında Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan, Etiyopya’nın Nil Nehri üzerine inşa ettiği Hedasi Barajı konusunda Addis Ababa yönetimi ile uyum içinde olduklarını söyledi.

Sudan Egemenlik Konseyinden yapılan açıklamaya göre; Burhan, ülkesine resmi ziyaret gerçekleştiren Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ile başkent Hartum’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda bir araya geldi.

Hartum ile Addis Ababa arasında ikili bölgesel ve uluslararası konularda iş birliğini ve ortak koordinasyonu güçlendirmenin gerekliliğine işaret eden Burhan, "Sudan ve Etiyopya, Hedasi Barajı'nın tüm konularında uyum ve mutabakat içerisindedir" dedi.

Kuzey Afrika'da Hedasi Barajı sorunu çözülemiyor...Analiz

Burhan, ülkedeki siyasi gelişmeler ve mevcut siyasi krizin üstesinden gelmek için gösterilen çabalar konusunda Başbakan Ahmed'i bilgilendirdi.

Etiyopya Başbakanı Ahmed de içinde bulunulan siyasi sürecin önemli aşamasında dayanışma göstermek için Sudan'a geldiğini belirterek iki ülkenin her türlü yer altı, yer üstü ve beşeri sermayeye sahip olduğunu, tarihi ilişkileri korumaları gerektiğini vurguladı.

Hedasi Barajı'nın Sudan'a zararının dokunmayacağını, bilakis elektrik alanında fayda sağlayacağını dile getiren Etiyopya Başbakanı, iki ülkenin sınır anlaşmazlıkları meselesinde bu eski konuya belgelere başvurularak çözüm bulunabileceğini söyledi.

MISIR: "ETİYOPYA YÖNETİMİ ANLAŞMAYA İSTEKLİ DEĞİL"

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri ise geçtiğimiz haftalarda, Etiyopya yönetiminin Hedasi (Nahda) Barajı ile ilgili bir anlaşmaya varmaya istekli olmadığını söyledi.

Hedasi Barajı ile ilgili 10 yıldan beri müzakerelere devam ettiklerini ancak Etiyopya makamlarının bu konuda anlaşmaya istekli olmadığını belirten Şukri, "Mısır, Nil sularının kalkınma için kullanılmasına itiraz etmiyor. Yeter ki Nil Nehri yatağındaki iki ülkeye (Mısır ve Sudan) ciddi zararlar vermesin" dedi.

Addis Ababa yönetimiyle uzun yıllardır devam eden müzakerelerin sonuç vermediğine işaret eden Şukri, bunun üzerine Mısır olarak konuyla ilgili bir çözüm sağlanması için ABD ve Afrika Birliği'nin de aralarında bulunduğu bazı tarafların yardımına başvurduklarına dikkat çekti.

Hedasi Barajı’nın inşaat çalışmalarının devam ettiği ve su tutmada yeni bir aşamaya geçilebileceğini belirten Mısır Dışişleri Bakanı Şukri, artık Etiyopya’nın siyasi iradesine ilişkin şüphelerin oluşmaya başladığını dile getirdi.

Mısır Dışişleri Bakanı Şukri, Etiyopya'nın Nil Nehri yatağındaki Mısır ve Sudan'ın çıkarlarını göz önünde bulundurması gerektiğini söyleyerek, "Şüphesiz bunun olmaması halinde Mısır devleti halkının çıkarlarını savunur ve bunun için gerekli adımları atar. Ancak bizler her zaman uzlaşı ve mutabakat için çabalıyoruz" ifadelerini kullandı.

KAHİRE-ADDİS ABABA HATTI GERGİN

Mısır ile Etiyopya arasındaki Hedasi Barajı gerginliği artıyor. Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es- Sisi, Ekim 2019’da yaptığı açıklamada, “Mısır, tüm kurumlarıyla birlikte ülkenin Nil Nehri üzerinde sahip olduğu hakları koruyacaktır. Bu kurumlar, siyasi alanda gerekli tüm tedbirleri alacaktır" ifadelerini kullanmıştı.

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ise "Mısırlı kardeşlerimizden gelen askeri tehdide ve onların asılsız korkularına bakmaksızın barajın inşasına devam edeceğiz. Kendimizi savunacak yeterliliğe sahibiz ama savaş bir çözüm değil" diyerek Mısır Cumhurbaşkanının açıklamalarına karşılık vermişti.

Tepkilere rağmen Temmuz 2020'de ilk dolum işleminin yapıldığı barajda, 20 Şubat 2022'de ilk kez elektrik üretimine başlandı. Ancak Etiyopya hükümetinin, Hedasi Barajı'nda elektrik üretimine resmen başlaması, Mısır ve Sudan ile devam eden krizde yeni bir aşamaya geçilmesine neden oldu.

İki ülke, Etiyopya’nın Hedasi Barajı’nı “işletmeye tek taraflı olarak başlama” girişimini kınadı.

Sudan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Omar Al-Farouq, barajın Sudan, Mısır ve Etiyopya arasında bir anlaşma olmaksızın faaliyete geçirilmesinin “iş birliği ruhuna aykırı” olduğunu söyledi. 

Mısır Dışişleri Bakanlığı’nın resmi Facebook sayfasında da; "Etiyopya tarafının 2015 yılında imzalanan İlkeler Bildirgesi anlaşmasına yönelik yükümlülüklerinin bir başka ihlali" olduğu belirtildi.

Temmuz 2022 tarihinde de Mısır, Etiyopya’nın Hedasi Barajı’nın üçüncü dolum sürecine başladığını bildirerek, konuya dair Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) itiraz mektubu iletti.

Mısır ve Sudan, Hedasi Barajı konusunda Etiyopya’ya çağrıda bulunduDünya

Mısır’ın sel mevsiminde Hedasi Barajı’nı doldurmaya devam ettiği yönünde 26 Temmuz’da Etiyopya’dan bir mesaj aldığına dikkat çekilen açıklamada, bu adımının reddedildiği belirtildi.

Açıklamada, söz konusu dolumun, Mısır-Sudan-Etiyopya arasında 2015 yılında imzalanan İlkeler Bildirgesi Anlaşması'na yönelik yükümlülüklerinin ve uluslararası hukuk kurallarının ciddi ihlali olduğu belirtilerek, Etiyopya, bu krizin çözümüne yönelik tüm çabaları boşa çıkarmakla suçlandı.

Sudan, Mısır ve Etiyopya arasında 2015'te imzalanan "İlkeler Deklarasyonu" sonrasında defalarca bir araya gelen ülkeler anlaşma sağlayamıyor. Mısır, barajın daha geç ve kurak dönemde daha çok su bırakılarak doldurulmasında ısrar ediyor.

Kahire yönetimi aynı zamanda Hedasi Barajı konusunda mümkün olan en kısa sürede kapsamlı bir anlaşmaya varılması gerektiğini söylüyor.

Ancak Sudan ile Etiyopya arasında ikili ittifak kurulurken Mısır’ın çıkarları görmezden geliniyor.

Nil sularının Mısır halkı için önemli olduğunu savunan Kahire yönetimi ise barajın riskini en aza indirecek bir anlaşma talep ediyor.

BM'den Etiyopya ve Mısır'a Hedasi Barajı konusunda anlaşma çağrısıDünya