İran, Kuveyt ve Suudi Arabistan arasında Darra gaz sahası sorunu çözülemiyor

Basra Körfezi'ndeki bir gaz sahası üzerinde tırmanan anlaşmazlık, bölgesel rakipler Suudi Arabistan ve İran'ı uzlaştırmak için Çin'in ara buluculuğunda yapılan bir anlaşmaya erken bir meydan okuma teşkil ediyor.

07/08/2023 19:00 Güncelleme: 10/06/2024 14:25

Suudi Arabistan ve komşusu Kuveyt, açık denizdeki Al-Durra gaz sahası üzerinde ortak hak iddia ediyor. İran ise Arash olarak adlandırdığı sahada hak sahibi olduğunu söylüyor. İki taraf mart ayında İran'da görüşmelerde bulunmuş ancak bir sınır belirleme konusunda anlaşamamıştı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasser Kanaani, ülkenin haklarının ihlal edilmesine müsamaha göstermeyeceğini söyleyerek, ülkenin petrol bakanının önceki gün yaptığı açıklamaları yineledi.

Kanaani gazetecilere yaptığı açıklamada, "Kuveyt tarafıyla diyalog kurmaya hazır olduğumuzu ifade ettik" dedi.

Kuveyt Petrol Bakanı geçen hafta Sky News Arabia'ya verdiği demeçte, ülkesinin bir anlaşmayı beklemeden sondaj ve üretime başlayacağını söyledi.

Suudi Arabistan Kuveyt'in yanında yer alarak iki ülkenin sahanın münhasır mülkiyetine sahip olduğunu söyledi ve İran'ı müzakerelere dönmeye çağırdı.

Orta Doğu'daki çatışmalarda karşıt tarafları destekleyen ve birbirlerini bölgeyi istikrarsızlaştırmakla suçlayan Suudi Arabistan ve İran, yedi yıllık dondurmanın ardından nisan ayında diplomatik ilişkileri resmen yeniden kurdu. O zamandan beri büyükelçiliklerini yeniden açtılar ve üst düzey yetkililerin ziyaretlerini memnuniyetle karşıladılar.

Ancak 15 aylık ateşkese rağmen Yemen'de devam eden iç savaşta karşı tarafları desteklemeye devam ediyorlar.

Suudi Arabistan ayrıca, İran liderlerinin haritadan silinmesi gerektiğini söylediği İsrail ile ilişkilerin normalleştirilmesi konusunda ABD ile müzakereler yürütüyor.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Kanaani, "Bu saldırgan rejimle ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde atılacak her adım, Filistin halkına karşı daha fazla vahşet uygulamasına hizmet edecektir" dedi.

ABD'nin İran'ın petrol tankerlerine yasadışı el koyduğunu ve ticari gemileri taciz ettiğini söyleyen Kanaani, Washington'un askeri güç yığınağı yaptığı Basra Körfezi'nde tansiyonun zaten yüksek olduğuna dikkat çekti.

Suudi Arabistan ve Kuveyt geçen yıl gaz sahasını ortaklaşa geliştirme konusunda anlaştı. Kuveyt o dönemde günde 1 milyar feet küp doğal gaz ve 84,000 varil sıvılaştırılmış gaz üretmeyi hedeflediklerini söylemişti. İran anlaşmayı yasadışı olarak nitelendirdi ve bu tür planlara kendisinin de dahil edilmesi gerektiğini söyledi.

Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü'nün İran programı direktörü Alex Vatanka, "Saha üzerinde askeri bir çatışma çıkması pek olası değil, ancak Basra Körfezi'ndeki tartışmalı hidrokarbon kaynaklarını geliştirme yarışı bölgesel yumuşama amacını ciddi şekilde baltalama potansiyeline sahip" dedi.

Vatanka, "Bu arada, ağır yaptırımlara maruz kalan İran'ın ticari açıdan bu yarışa katılamaması, İran'nın dış politikasının devasa enerji sektörünü nasıl zayıflattığını gösteriyor" ifadelerini kullandı.

İran ve Kuveyt arasındaki gaz sahası anlaşmazlığının kökleri 1960'lı yıllara kadar uzanıyor.

Her iki tarafa da farklı şirketler tarafından, sahanın kuzey kesiminde çakışan haklarla birlikte, açık deniz sahalarını keşfetme hakkı verildi. İran deniz imtiyazını daha sonra "BP" olarak bilinen Anglo-Iranian Oil Company'ye, Kuveyt ise "Royal Dutch Shell"e vermişti.

Körfez sularında 1967 yılında keşfedilen gaz sahası, Kuveyt ve İran arasında uzun süre anlaşmazlık konusu olmuştur. Sahanın Kuveyt'te bulunan kuzey kısmı "Al-Darra" olarak adlandırılırken, İran tarafındaki kısım "Arash" olarak anılıyor.

Çakışan imtiyazlar, yaklaşık 220 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahip olduğu tahmin edilen sahanın kuzey bölümünü kapsıyor. 2011 yılında İran'ın sahada arama çalışmalarına başlaması, Kuveyt ve Suudi Arabistan'ın deniz sınırlarını belirlemek ve ortak petrol yataklarının geliştirilmesini planlamak üzere bir anlaşma imzalamasına yol açtı.

Ancak İran ve Kuveyt arasında deniz sınırlarındaki kıta sahanlığı alanı üzerindeki anlaşmazlığı çözmek için yapılan görüşmeler sonuç vermedi.

Aralık 2019'da Kuveyt ve Suudi Arabistan, Al-Durrah sahasını ortaklaşa geliştirmek ve işletmek için bir mutabakat zaptı imzaladı. Mart 2022'de imzalanan yeni anlaşma bir önceki mutabakatın tercümesi.

Mart 2022'de Suudi Arabistan ve Kuveyt, sahanın geliştirilmesi için bir belge imzalamış; "Aramco Gulf Operations" ve "Kuwait Gulf Oil Company" arasında ortak bir proje olan Joint Khafji Operations Company'nin sahanın geliştirilmesi için gerekli mühendislik çalışmalarını yürütecek bir danışman seçmesini öngörmüştü.

İran Dışişleri Bakanlığı, Suudi Arabistan ve Kuveyt arasında Arash/Al-Darra gaz sahasının geliştirilmesine yönelik anlaşmayı "yasadışı" olarak değerlendirdi ve İran'ın üçlü ortak sahaya yatırım yapma hakkını elinde tuttuğunu belirtti.

Sahanın bir kısmının İran, Kuveyt ve Suudi Arabistan arasında tanımlanmamış sularda bulunduğuna dikkat çekilen raporda, üç ülkeye ortak sahaya nasıl yatırım yapılacağı konusunda müzakerelere başlama çağrısında bulunuldu.

29 Mart'ta Kuveyt Dışişleri Bakanı Şeyh Ahmed Nasır Al-Mohammad Al-Sabah, "İran Al-Darra sahasının bir tarafı değildir; bu tamamen Kuveyt-Suudi sahasıdır" dedi.

Suudi Arabistan Kuveyt İran İslam Cumhuriyeti