NATO'ya üyelik isteyen İsveç, Türkiye ve Macaristan engeline takılıyor

Geçtiğimiz günlerde Finlandiya’nın NATO üyeliği resmen onaylandı. Böylelikle Helsinki, ittifakın 31. üyesi oldu. Finlandiya ile aynı zamanda NATO’ya üyelik başvurusu yapan Stockholm ise Türkiye ve Macaristan engeline takıldı. İsveç, İskandinav bölgesinde Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü’ne üye olmayan tek ülke olarak kaldı. Peki, İsveç’in güvenlik noktasındaki adımları, Türkiye’nin güvenlik endişelerini gidermeye yetecek mi?

09/04/2023 19:00 Güncelleme: 10/06/2024 14:26

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından, Moskova’ya komşu ülkelerde güvenlik endişeleri başlamış, İskandinav ülkeleri NATO’nun kapısını çalmıştı.

Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgale başlaması sonrası yürüttükleri tarafsızlık politikalarını terk eden İsveç ve Finlandiya, 18 Mayıs 2022 tarihinde NATO’ya katılmak için resmi başvuruda bulunmuştu.

Askeri olarak tarafsızlık ve bağlantısızlık ilkesinden vazgeçen İki ülke, NATO Kurucu Antlaşması’nın 10. maddesine dayanarak ittifaka katılım için müracaat yapmıştı.

Bu maddede, kurucu Washington Antlaşması’na taraf olan ülkelerin Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğine katkı sağlamak için herhangi bir Avrupa ülkesini ittifaka katılmaya davet edebileceği belirtiliyor.

Ancak bir ülkenin NATO’ya dahil olabilmesi için oy birliği, yani mevcut 30 ülkenin onayı gerekiyor.

Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılmak için yaptığı resmi başvurunun ardından ilk toplantı gerçekleştirilmiş, ön müzakerelerin başlamasına ilişkin yapılan oylamayı Türkiye veto etmişti. Ankara, iki ülkenin adaylıkları konusunda “endişeleri olduğunu” söylemişti.

Macaristan hükümet yetkilileri de; İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri için gerekli meclis onayının 2022’de alınacağını bildirmişti.

Haziran 2022’deki NATO zirvesinde ise Ankara, İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka üyeliğine itirazından vazgeçti. İki ülke de buna karşılık, Türkiye’nin endişelerini gidermek üzere Türkiye’nin “terör şüphelisi” olarak tanımladığı kişilerin iadesi ve terörle mücadele için adımlar atacaklarını belirtti.

İSVEÇ, TÜRKİYE’NİN GÜVENLİK ENDİŞELERİNİ GİDEREMEDİ

NATO üyeliği için Türkiye’den onay bekleyen İsveç, Türkiye’nin güvenlik endişelerini giderme taahhüdünü yineliyordu. Ancak Ulf Kristersson hükümeti, aşırı sağcı Rasmus Paludan’ın Stockholm’deki Türkiye Büyükelçiliği önünde Kuran yakma eylemine izin verdi.

PKK sempatizanlarının başkent Stockholm’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın maketini asarak düzenlediği eyleme ise İsveç yönetimi sessiz kaldı. İsveç yargısı da konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “İsveç yargısı konuyla ilgili ilk kararını verdi. Ortada yasa dışı bir suç işlenmedi” ifadelerini kullandı.

İsveç’in NATO’ya üyelik süreci, Stockholm’de düzenlenen bir dizi terör yanlısı ve ırkçı gösteriye izin verilmesi ile çıkmaza girdi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bu olayların üzerine Finlandiya’nın üyeliğini onaylayabileceklerini ama İsveç’in destek beklememesi gerektiğini söyledi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç’in NATO üyelik süreci ile ilgili olarak, "120 teröristin listesini verdik, 'bize verin' dedik. Tabi sayın başbakan iyi bir insan ama bu teröristleri bize vermediler, veremediler. Tabi bu teröristleri bize veremeyince bizim de İsveç'e olumlu yaklaşmamız mümkün değil. Finlandiya'da tabi bu tür şeyler yok. Finlandiya'da bu tür eylemler olmadığı için de Finlandiya'yı İsveç'ten ayırmak durumunda kaldık" ifadelerini kullandı.

FİNLANDİYA, NATO ÜYESİ OLDU

Haziran 2022’de düzenlenen Madrid Zirvesi’nden sonra NATO ülkelerinin çoğu, İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka üyelikleri için onay sürecini başlatmıştı. 20 NATO ülkesi temmuzda, 4 ülke ağustosta, 4 ülke de eylülde meclislerinde onay sürecini tamamlamıştı.

27 Mart’ta da Macaristan Meclisi, Finlandiya’nın üyeliğini onayladı. Macar Parlamentosu, İsveç’in üyeliğinin ise ileri bir tarihte gündeme alınacağını açıkladı.

Finlandiya’nın ittifaka üyelik başvurusunun hayata geçebilmesi için artık sadece Türkiye’nin onayı bekleniyordu. TBMM’deki onay da 30 Mart’ta çıktı.

Ankara’nın, Finlandiya’nın NATO üyeliğini onayladığına dair belgeyi, 1949 tarihli Kuzey Atlantik Antlaşması’nın saklayıcısı ABD’ye teslim etmesinin ardından Helsinki ittifakın 31. üyesi oldu.

Finlandiya, NATO’nun kuruluşunun 74’üncü yıl dönümü olan 4 Nisan 2023’te resmen ittifakın üyesi oldu.

Helsinki’nin NATO üyelik süreci, bir yıldan kısa sürede tamamlanarak ittifakın 74 yıllık tarihinde en hızlı ilerleyen üyelik süreçlerinden biri oldu.

AVRUPA’NIN KUZEYİNDE NATO’SUZ ÜLKE: İSVEÇ

Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üye olma sürecinde Ankara’nın güvenlik endişeleri etkili oldu.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası Finlandiya ile birlikte ittifaka üye olmak için başvuruda bulunan İsveç, henüz Türkiye'nin ve Macaristan’ın onayını alamadı.

Stockholm, İskandinav bölgesinde Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü’ne üye olmayan tek ülke olarak kaldı.

İsveç’in kara sınırındaki komşuları NATO ülkesi. Ancak Moskova yönetimi, İsveç için hala bir tehdit oluşturuyor.

İsveç’in NATO’ya katılımı Avrupa’nın kuzeyinde ortak bir uyum yaratacağı için ittifak üyeleri açısından da oldukça önem arz ediyor.

Ancak Türkiye, terör örgütü PKK üyelerine, İsveç’in sahip çıktığını söyleyerek ittifaka katılmasını onaylamıyor.

Ankara ile stratejik ortaklık kuran Macaristan hükümeti de İsveç’in NATO üyesi Türkiye ile sorunları bulunduğunu ve Stockholm’ün ittifaka katılımı için bu sorunların çözülmesi gerektiğini belirtiyor.

Ankara, askıya aldığı Türkiye-İsveç-Finlandiya üçlü görüşmelerini 9 Mart’ta Brüksel’de yeniden başlatmıştı. Bu süreçte, Finlandiya’nın başvurusu İsveç’ten ayrılarak onaylandı.

Türkiye, İsveç’ten ise PKK ile bağlantılı kişilerin iadesini istedi. Ancak Stockholm, iade kararlarının mahkemelerin kontrolünde olduğunu ve İsveç’te bağımsız yargıya müdahale edilemeyeceğini belirtiyor.

Türkiye’nin 'silahlı terör örgütü' üyesi olduğundan şüphelendiği İsveç vatandaşı 51 yaşındaki Mehmet Zakir Karayel'in iade talebi hükümet tarafından reddedildi.

İsveç, Türkiye’nin güvenlik endişelerini gideremiyor.

Ancak NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, İsveç'in üyeliğine ilişkin sürecin çıkmazda olmadığını söyleyerek, "İsveç'in katılımı konusunda da ilerleme kaydetmek için farklı düzeylerde çalışmaya devam ediyoruz. İsveç üye olacak. Bunun mümkün olan en kısa sürede olmasını sağlamak için çok çalışıyoruz" değerlendirmesinde bulunuyor.

ABD Başkanı Joe Biden da İsveç’in, NATO’ya alınma sürecini “gecikmeden” sonuçlandırması için Macaristan ve Türkiye’ye çağrı yapıyor.

Rusya’nın, Finlandiya’nın üyeliği nedeniyle söylemlerini ve tutumlarını sertleştirmesi ise İsveç’in üzerindeki baskıyı artırıyor.

İsveç’in derinleşen güvenlik endişeleri, Türkiye’nin güvenlik kaygılarını giderebilir. İsveç, önümüzdeki günlerde terör örgütlerine olan desteğini kesmek durumunda kalabilir ve Türkiye'nin taleplerini yerine getirebilir.

Türkiye'nin İsveç'in üyeliğini onaylaması için; Stockholm yönetimi, temmuz ayında düzenlenecek NATO Zirvesi'ne kadar Türkiye'nin istekleri karşısında somut adımlar atmak zorunda.

Türkiye NATO Rusya Federasyonu Joe Biden Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Volodimir Oleksandroviç Zelenski