Kuril Adaları krizi ekseninde Rusya-Japonya ilişkileri

Kuril Adaları olarak bilinen adalar zinciri, Kuzey Pasifik Okyanusu’nu Ohotsk Denizi’nden ayırıyor. Adaların bir tarafında Japonya’nın Hokkaido Adası, diğer tarafında da Rusya’nın Kamçatka Yarımadası yer alıyor. 

Rusya'nın İkinci Dünya Savaşı'nın son günlerinde topraklarına kattığı Kuril Adaları, Japonya tarafından 'Kuzey Toprakları' olarak adlandırılıyor.

İki ülke arasında anlaşmazlık konusu olan Kuril Adaları sorunu, 1951 San Francisco Barış Antlaşması'na dayanıyor. Bu antlaşmaya göre, Japonya'nın adalar üzerindeki iddiasından vazgeçmesi gerekiyor. Ancak antlaşma, Sovyetler Birliği'nin adalar üzerindeki egemenliğini de tanımıyor.

Kuril Adaları meselesi nedir?Dünya

İki ülkenin de üzerinde hak iddia ettiği adalar, söz konusu toprakların stratejik öneme sahip olduğunu düşünen Rusya'nın kontrolünde bulunuyor.

Japonya, aralarında Kunashiri Adası'nın da bulunduğu Kuril Adaları'nın kendilerine geri verilmesini, İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminde Japonya-Rusya arasında imzalanamayan barış anlaşmasının imzalanması için şart koşuyor. 

Adalar, iki ülke için stratejik, sembolik ve ekonomik olarak önem taşıyor. Kuril Adaları, Rus gemilerine engelsiz bir şekilde Pasifik Okyanusu’na çıkma imkanı sağlıyor.

Japonya ise Kuzey adası Hokkaido’nun yakınında bulunan bu adalardan güvenlik endişesi nedeniyle vazgeçmek istemiyor. 

Kuril Adaları, balıkçılık ve zengin madenleri nedeniyle ekonomik açıdan da oldukça önem arz ediyor. Adaların, petrol ve doğal gaz rezervlerine sahip olduğu da düşünülüyor.

Adalara iki ülke tarafından önem atfedilmesi de Rusya ile Japonya’yı ihtilafa düşürüyor. İki ülke arasında barış antlaşması imzalanması için yapılan görüşmelerde taraflar sonuca bir türlü ulaşamıyor.

JAPONYA'NIN YAPTIRIMLARI “KURİL ADALARI” KRİZİNE YANSIDI

Rusya, Ukrayna’ya başlattığı işgal sonrasında dünyanın en çok yaptırım uygulanan ülkesi haline gelmişti.

Japonya da Moskova’ya yönelik uygulanan yaptırımlar karşısında Batı’nın yanında yer almıştı.

Tokyo, Rusya'nın, Ukrayna'nın doğusundaki Rus yanlısı ayrılıkçıların sözde yönetimlerini resmen tanıma kararının ardından bir dizi ekonomik yaptırım kararı aldığını açıklamıştı.

Başbakan Fumio Kishida, Rusya'nın, "Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü ve uluslararası hukuku ihlal eden hamlelerini kınadığını" bildirmişti.

Mart 2022’de ise Rusya Dışişleri Bakanlığı, Moskova karşıtı yaptırım kararı aldığı gerekçesiyle Japonya ile yürütülen barış müzakerelerini reddetme kararı aldıklarını duyurdu.

Bakanlıktan yapılan açıklamada, Japonya’nın Ukrayna’daki savaş ile bağlantılı olarak “Rusya’ya karşı düşmanca tek taraflı yaptırımlara” başvurduğu ifade edildi.

Açıklamada, “Rus tarafı, mevcut koşullarda Rusya’nın çıkarlarına zarar vermeye çalışan ve düşmanca pozisyon alan bir devletle ikili ilişkilere yönelik temel bir belgenin imzalanmasının müzakere edilmesinin imkansızlığı nedeniyle Japonya ile barış anlaşması müzakerelerine devam etme niyetinde değildir” denildi.

Rusya’nın Japon vatandaşlar için Güney Kuril Adaları'na vizesiz seyahat uygulamasına ve orada ortak ekonomik faaliyetler kurma konusundaki diyaloğa da son verildiği belirtildi.

Açıklamada ayrıca, Japonya’nın Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü sektörel diyalogda iş birliği ortağı statüsüne de son verildiği vurgulandı.

RUSYA BÖLGEYİ SİLAHLANDIRIYOR

Rusya, Ukrayna'daki savaşla bağlantılı yaptırımlarını gerekçe göstererek ikili barış müzakerelerini askıya almasının hemen ardından Kuril Adaları'nda askeri tatbikat düzenledi.

Euronews’in Interfax haber ajansından aktardığına göre; Rus Doğu Ordusu, 3 binden fazla asker ve yüzlerce ekipmanla adalarda bir tatbikat gerçekleştirdi.

Aralık 2022 tarihinde ise Rusya Kuril Adaları’na füze sistemleri yerleştirdi. Rusya Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Kuril Adaları'nın parçası olan Paramuşir Adası'na, 500 kilometreye kadar uçuş menzili bulunan füzelere sahip 'Bastion' kıyı savunma füze sistemlerinin konuşlandırıldığı belirtildi.

Söz konusu açıklamada, "Deniz sınırlarının korunması için Pasifik Filosunun kıyı füze sistemleri Bastion, Kuril zincirindeki Paramuşir Adası'nda göreve başladı. Askerler bitişikteki su alanlarının ve boğaz bölgelerinin kontrolü için 24 saat nöbet tutacak" denildi. 

Açıklamada, Adaya Primorsky Filosu'nun büyük çıkarma gemileri tarafından personel, ekipman ve malzeme ulaştırıldığı bilgisine yer verildi.

ÇİN, KURİL ADALARI ÜZERİNDE JAPONYA’NIN EGEMENLİĞİNİ TANIMIYOR

Geçtiğimiz günlerde ise Rusya’nın en büyük müttefiki Çin'in, Kuril Adaları üzerinde Japonya'nın egemenliğini artık tanımadığı ileri sürüldü.

Kyodo haber ajansının Çinli diplomatik kaynaklardan aktardığına göre, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, geçtiğimiz ay Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile görüşmesi sırasında Kuril Adaları üzerindeki Japon egemenliğini desteklemekten kaçınarak, Pekin'in anlaşmazlık konusundaki yerleşik tutumunu terk etti. 

İki lider arasındaki görüşme sırasında Xi’nin, Putin'e Çin'in toprak anlaşmazlığı konusunda "bir pozisyon almadığını" söylediği belirtildi.

Japonya ve Rusya arasında yaşanan bölgesel gerilime Çin’in de dahil olmasıyla Kuril Adaları sorunu yeni bir boyut kazanıyor.

Japonya'nın ABD ile yakınlaşmasından rahatsızlık duyan Pekin hükümeti, Kuril Adaları sorununda Rusya'nın yanında yer alıyor. Kuril Adaları sorunu, küresel siyasette önemli hale geliyor.

Japonya Kuril Adaları üzerinde hak iddia ediyor ve adaların güneyini yasa dışı işgal edilmiş olarak nitelendiriyor. Tokyo; Kunaşir, Şikotan, İturup, Habomai ve diğer küçük adaların iadesini istiyor.

Rusya ise Japonya’nın “yasa dışı” nitelendirmesine tepki gösteriyor. Moskova, Tokyo’nun Kuril Adaları’nı “sonsuza kadar” unutması gerektiğini söylüyor.

Rusya ile Japonya arasında Kuril Adaları çıkmazıAnaliz

Japonya’nın, Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarını desteklemesi ise bölgedeki gerilimi artırıyor. Tokyo, Rusya’ya dönük yaptırım listesini genişleteceğini açıklıyor.

Moskova ise Tokyo’nun yaptırımlarına karşı, Kuril Adaları’ya ilgili barış görüşmelerinden çekildi.

Rusya, "Bu 4 ada da Rusya için teslim edilemez bölgedir. Açık konuşmak gerekirse Japonya'nın düşman bir ülke haline geldiği ve Rusya’ya karşı bir dizi düşmanlıkları devam ettirdiğine göre müzakerelerin sürdürülmesinden bahsetmek oldukça zor" diyerek Kuril Adaları’ndan taviz verilmeyeceğini belirtiyor.

Tüm bunlar ise Kuril Adaları sorununun yakın zamanda çözüme kavuşturulamayacağını gösteriyor.

Çin’in Kuril Adaları üzerinde Japonya’nın egemenliğini tanımadığı iddia edildiDünya