Kalkınma Yolu projesi için ilk adımlar atıldı: Orta Doğu ve Körfez ülkeleri Bağdat'ta toplandı

Geçtiğimiz hafta Orta Doğu ve Körfez ülkeleri, Irak’ın ev sahipliğinde Bağdat’ta bir araya geldi. Konferansa katılan Irak, Türkiye, İran, Suudi Arabistan, Suriye, Ürdün, Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman; Kalkınma Yolu Projesi'ni ele aldı.

13/06/2023 07:00 Güncelleme: 10/06/2024 14:11

Arap/Basra Körfezi’nde bulunan Büyük Fav Limanı’nı Suriye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya karayolu ve demiryolu ile bağlamayı amaçlayan bu proje, Orta Doğu ülkeleri açısından bir “kalkınma” projesi olarak görülüyor.

TÜRKİYE İLE IRAK ARASINDA “ANKARA BİLDİRİSİ” İMZALANDI

Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, geçtiğimiz mart ayında Ankara’ya resmi ziyarette bulunmuştu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmelerde bulunan Sudani, daha sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ortak basın toplantısı düzenlemişti.

Basın toplantısının ardından açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki devlet arasındaki ticari ilişkileri ve bölgesel gelişimi artırmayı amaçlayan yeni projelere imza atıldığını kamuoyu ile paylaştı.

İki taraf arasında yapılan görüşmeler sonrasında alınan karara göre, Basra'dan Türkiye'ye uzanan "Kalkınma Yolu Projesi’nin" iki devlet yetkililerinin ortak çalışması ile planlı bir şekilde başlatılması amaçlanıyor.

Bu proje ile hedeflenen güzergahın yeni "İpek Yolu" halini alması ve Avrupa'dan başlayıp Körfez'e kadar uzanan geniş bir coğrafyada bölge ülkelerinin ticari ilişkilerini geliştirmesi hedefleniyor.

Proje kapsamında Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani ile anlaşmaya varan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Ankara Bildirisi’ne” imza atmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Diğer kardeş ülkelerin de bu projeyle yakından ilgilendiğini biliyoruz” şeklinde konuşarak projeye yeni ülkelerin de dahil olabileceğinin sinyallerini verdi.

ŞEHRYAR EFENDİZADE: “PROJE BÖLGE İÇİN BÜYÜK FIRSAT”

Geçtiğimiz hafta Bağdat’da gerçekleşen konferansa katılan İran Yol ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Şehryar Efendizade, basın mensuplarına açıklamalarda bulundu.

Efendizade, “Kalkınma Yolu Projesi’ni yük taşımacılığı açısından bölge için büyük bir fırsat olarak görüyoruz” şeklinde konuştu.

Projenin ticari ilişkilere kolaylık sağlayacağını da belirten Efendizade şunları söyledi:

"İran, Rusya ve Orta Asya ülkelerine yük taşımacılığı konusunda önemli rol oynamaktadır. İran veya Irak üzerinden Avrupa'ya yük taşımacılığında yeni ortaklar bulmayı umuyoruz.”

KALKINMA YOLU PROJESİ NEDİR?

Günümüz dünyasının giderek çok kutuplu bir hale gelmesi nedeniyle ülkeler, uluslararası ticari ilişkilerini tekrardan güçlendirecek adımlar atmaya başlıyor.

Irak’ın liderliğini üstlendiği Kalkınma Yolu Projesi, Çin’in 2013 yılında dünya ile paylaştığı "Kuşak ve Yol İnisiyatifi" gibi Türkiye için önemli bir adım olarak görülüyor.

Proje, geçtiğimiz hafta Orta Doğu ve Körfez ülkelerinin Bağdat’da düzenlenen konferansta bir araya gelmesiyle yeniden gündeme geldi.

Kalkınma Yolu Projesi, 1200 kilometrelik demir yolu ve otoyol ile Türkiye'yi, Basra Körfezi'ndeki Faw Limanı'na bağlamayı amaçlayan bir proje olarak öne çıkıyor.

Basra'dan başlayacak olan bu yol, Irak'ın ticari hacmi yüksek şehirlerinden geçtikten sonra Irak ve Suriye’nin ortak noktalarından Türkiye'ye giriş yaparak Mersin Limanı’ndan Avrupa'ya doğru devam edecek.

Maliyeti yaklaşık 20 milyar doları bulan projenin hazırlanan plan dahilinde 2029 yılına kadar tamamlanması hedefleniyor.

Irak Hükümet Sözcüsü Basim Avvadi, yaptığı açıklamada, Avrupa üzerinden Türkiye’ye gelen malların Irak üzerinden Körfez ülkelerine sadece 10 saat gibi bir sürede ulaşacağını vurguladı.

Kalkınma Yolu Projesi aynı zamanda petrol ithal etme zorunluluğu olan bölge ülkelerine de yeni bir kapı açacak gibi görünüyor.

Bağdat’da düzenlenen konferansta konuşan Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, “Bu proje, petrol dışı sürdürülebilir ekonominin temeli, Irak'ın komşularına ve bölgeye hizmet eden bağlantının düğüm noktası" ifadelerini kullandı.

Irak Limanları Şirketi Genel Müdürü Ferhan el Fatusi, Reuters haber ajansına verdiği demeçte, “Kalkınma Yolu sadece mal ya da yolcu taşımak için rota değildir. Bu yol, Irak’ın yer aldığı coğrafyanın geniş çapta kalkınmasına kapı açıyor” şeklinde konuşarak projenin sadece ürün taşımacılığı üzerine olmadığının altını çizdi.

PROJENİN GEÇMİŞİ 2010 YILINA DAYANIYOR

Kalkınma Yolu Projesi, 2010 yılında gündeme gelmiş fakat bölgedeki karışıklık sebebiyle projenin durdurulması kararlaştırılmıştı.

Irak Ulaştırma Bakanlığı 2010 yılında, Büyük Fav Limanı’ndan Suriye ve Türkiye’ye demiryolu inşaatı hedefleri neticesinde gelen yatırım tekliflerini onayladığını duyurmuştu.

Bu açıklamadan yaklaşık bir yıl sonra, Suriye’de patlak veren iç savaş nedeniyle proje hayata geçirilememişti.

Bağdat hükümeti, 2014 yılında proje kapsamında Dünya Bankası ile anlaşma imzalamıştı.

2015 yılında ise Pakistan’da bulunan Gwadar Limanının, Çin aracılığıyla geliştirilip kiralanmasıyla Irak'ın jeopolitik statüsü büyük bir önem kazanmıştı.

Kalkınma Yolu projesi, günümüzde özellikle Orta Doğu ve Körfez ülkelerinin birbirleri ile olan sorunlarını çözme aşamasına gelmesi ve normalleşme sürecine girmesi ile yeniden gündeme geldi.

Suriye savaşa rağmen birliğini korumayı başardı ve sorunları siyasi arenada çözmeye hazırlanıyor. Arap Birliği üyeleri, Suriye ile yeniden diyaloglarını artırmayı hedefliyor. Türkiye ve Suriye arasında ilerleyen dönemlerde diyalogların artması planlanıyor.

Bütün bu gelişen olaylar sonucunda, Orta Doğu ve Körfez ülkeleri sorunlarını siyasi arenada çözüp birlikte yeni projelere adımlar atmaya hazırlanıyorlar.

KUŞAK VE YOL İLE KALKINMA YOLU’NUN ORTAKLIĞI

Diplomasi çevreleri, Kalkınma Yolu Projesi’nin Çin’in önderliğinde ilerleyen Kuşak ve Yol ile birbirini tamamlayan iki proje olduğunu vurguluyor.

Cumhuriyet Gazetesi yazarı Mehmet Ali Güller, yazısında iki projenin bütünlüğüne vurgu yaparak şu ifadeleri kullandı:

“Bana kalırsa burada Çin’in önderliğinde yürütülen Kuşak ve Yol İnisiyatifi ile Kalkınma Yolu’nu birlikte düşünmek, birbirini tamamlayan projeler olarak nitelendirmek çok daha doğru olacaktır. Bilindiği üzere Pakistan’daki Gwadar Limanı’nın işletmesini Çin aldı. Gwadar ile Faw limanı birlikte düşünüldüğünde bu aslında en doğudan başlayan bir ticaret yolunun Süveyş Kanalı’nın by-pass edilerek zaman ve yakıttan tasarrufu ile Avrupa’ya varışını beraberinde getirecektir.”

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz haftalarda Kalkınma Yolu projesi ile ilgili olarak şu ifadeleri kullanmıştı:

“Bölgesel iş birliğini güçlendirecek, ticaretimizi geliştirecek, beşeri münasebetlerimizi tahkim edecek bu projeyle, diğer kardeş ülkelerin de yakından ilgilendiğini biliyoruz. İnşallah onların da katımıyla “Kalkınma Yolu” projesini, bölgemizin yeni “İpek Yolu” hâline dönüştüreceğimize inanıyorum."

İlerleyen dönemlerde Orta Doğu ve Körfez ülkeleri tarafından proje için daha somut adımlar atılacak gibi görünüyor.

Türkiye İran İslam Devrimi Suudi Arabistan Recep Tayyip Erdoğan