Kazakistan’da halk 'evet' dedi: Anayasa değişiyor!

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu, 5 Haziran’da yapılan referandumdan çıkan sonucu açıkladı. Buna göre, Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev tarafından önerilen anayasa değişiklikleri halk tarafından desteklendi. Peki, Kazakistan’da yeni anayasa ile birlikte neler değişecek? Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev’in yetkileri sınırlandırılacak mı?

06/06/2022 17:55 Güncelleme: 10/06/2024 13:43

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, 5 Haziran’da gerçekleştirilen referandumun sonucu hakkında bilgi verildi. Komisyon, Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev tarafından önerilen anayasa değişikliklerinin, Kazak seçmenlerce desteklendiği sonucunun çıktığını bildirdi.

Referanduma katılım oranının yüzde 68,06 olduğu belirtildi. Buna göre, 19 milyon nüfusu olan Kazakistan’da 11 milyon 734 bin 642 kayıtlı seçmenin, yaklaşık 8 milyonunun sandığa gidip oy kullandığı görüldü.

Kazak seçmenler referandumda, “Kazakistan Cumhuriyeti anayasasında yapılacak değişiklikleri ve ilaveleri kabul ediyor musunuz” sorusu karşısında ‘evet’ veya ‘hayır’ yanıtını vererek oy kullandı. Bu seçimler, Kazakistan tarihinde gerçekleştirilen ikinci anayasa referandumu olarak kayıtlara geçti.

Referandum ile birlikte en son 1995’te onaylanan mevcut anayasanın 33 temel maddesinde değişikliğe gidildi.

REFERANDUM SONRASI HAYATA GEÇEN DEĞİŞİKLİKLER NELER?

2022’nin başlarında yaşanan kitlesel olaylar sonrası ülkede yönetim sisteminin yeniden inşası gündeme gelmişti. Yapılan referandum sonrası anayasada yapılan değişiklikler hayata geçirilecek.

Anayasada “Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir” maddesi bulunuyordu. Yapılan değişiklik sonrası bu madde, “Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir” şeklinde değişecek.

Yeni anayasa ile birlikte daha önce yürürlükte olan idam cezası tamamen kaldırılacak. Referandum sonrası yürürlüğe girecek anayasada; Kazakistan Cumhurbaşkanı, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları, üyeleri, hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ve askeri personellerin, görevleri devam ettiği sürece siyasi partiye üye olmaları yasaklanacak.

Yeni sistemde, Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanırken; Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişleyecek.

Yeni anayasaya, Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde eklenirken; bu durum, ombudsman görevinin bağımsızlaştırılması anlamına geliyor.

Yeni anayasanın en dikkat çekici maddelerinden biri de; ülkeyi 28 yıl yönettikten sonra Mart 2019’da görevini bırakan kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı’na ilişkin kanunun yürürlükten kaldırılması oldu.

Önceki anayasaya göre, büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valileri, cumhurbaşkanı tarafıdan atanıyordu. Yeni anayasa ile birlikte söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekilleri tarafından onaylanması gerekiyor.

Yeni sisteme göre, kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak ve meclisin yetkileri genişletilecek. Ayrıca tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi devreye girecek.

Referandum ile birlikte cumhurbaşkanı; büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal edemeyecek. Parlamentonun yetkileri artırılırken, şu anda yürürlükte olan süper başkanlık yönetim sistemi de sona erecek.

Bu sistemde, cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı da 15’ten 10’a düşürülürken, bunların beşi Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek.

Yeni sistemde, Anayasa Konseyi, Anayasa Mahkemesi olarak değiştirilecek. Anayasa Mahkemesi 11 hakimden oluşturulurken, altı yıllık süre ile seçilecek. Yeni anayasaya göre cumhurbaşkanı, Mahkeme başkanını senatonun onayı ile birlikte atayabilecek.

Türkiye Rusya Federasyonu