30 yıldır süren Kırgızistan-Özbekistan sınır anlaşmazlığı çözüme kavuşuyor

Özbekistan’ın, Andican ile Kırgızistan’ın Celalabad şehirlerinden geçen ortak sınırın Bekabad-Hanabad, noktasına örülen bir duvarı yıkıldı.

Kırgızistan ve Özbekistan, arasında 2010 yılında inşa edilen sınır duvarı Özbekistan’ın, sınır ihlalini engellemek amacıyla örülmüştü. Uzun süredir tartışmalı olan sınır konusu, Özbekistan Başkanı Şevket Mirziyoyev, ve Kırgızistan Başkanı Sadır Caparov’un, gündeminde olan önemli bir konu olarak ele alınıyor. İki lider arasında geçen görüşmede olumlu ilişkiler sürdürmek istediklerini ve birbirine komşu olan bu iki ülke, sınır problemini çözüme kavuşturulması gerektiğini ifade etti. 

 Taşkent ve Bişkek, sınır anlaşmazlığı konusunun yaşandığı Kempir Abad(Andican) Barajı, Kırgızistan’ın Oş bölgesi ile Özbekistan’ın Andican bölgesinin birleştiği yerde bulunmakta. O bölgede bulunan ve 1983 yılında inşa edilen Kempir Abad su barajı, Fergana Vadisi bölgesinde yer alıyor. Bu baraj diğer sınır ülkeleri için hayati öneme sahip bir su kaynağı.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan gibi ülkelerin sınırın belirlenmesi ve kullanılan kaynaklar üzerinden hak ihlalini önlemek amacıyla yeni sınırlar çizilmişti. Sovyetler Birliği dağılmadan önce su, enerji ve yeraltı kaynakları konusunda paylaşım sorunu yaşanmamaktaydı. Sovyetler döneminde kaynaklar ortak kullanım alanına sahipti. Kırgızistan ve Özbekistan, arasında yaşanılan problem enerjiye en çok ihtiyaç duyan Bişkek, ile suya en çok ihtiyaç duyan Taşken,t arasında anlaşmazlığa neden olmuştu. Bu konu Kerimov, döneminde siyasi bir malzeme olarak Kırgızistan’a karşı kullanıldı. Sınır konusu o dönem siyasi ilişkileri çıkmaza sürükleyen önemli bir problemdi.

KIRGIZİSTAN-ÖZBEKİSTAN SINIR ANLAŞMAZLIĞI ÇÖZÜM SÜRECİ

2016 yılında iktidara gelen Özbekistan Cumhurbaşkan’ı Mirziyoyev, bölgede yıllarca süren krizinin seyrini değiştirecek önemli bir isim olarak iktidara geldi. Kerimov’un, arkasında bıraktığı olumsuz siyasi politikaların izlerini silmek adına Mirziyoyev, komşularıyla bozulan ilişkilerini düzeltmek amacıyla müzakere masasına oturmak için gereken adımları attı. Bu adımlardan en önemlisi Kırgızistan’la, 2017 yılında imzalamış olduğu sınır anlaşmasıdır. Sınır anlaşması ile iki ülke arasında toplamda 1.379 kilometre uzunluğunda bulunan sınırın %85’i belirlendi. Anlaşmazlığın geri kalan bölgeleri için müzakereler yapılmaya devam etmişti. 30 yıllık anlaşmazlığı siyasi bir zafere kavuşturmak için çözüm yoluna girmişlerdi.

2020’de göreve gelen Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, Özbekistan ile kronikleşmiş sınır problemini ortadan kaldırmayı ve net bir çözüme kavuşturmak istediğini açıkladı.
Kırgızistan Ulusal Güvenlik Komitesi Başkanı Kamçibek Tashiyev’in , “Özbek-Kırgız sınır sorunları tamamen çözüldü. Tartışmalı tek bir toprak parçası bile kalmadı” açıklaması o dönem gündemi uzun süre meşgul etti.

Bişkek ve Taşkent, arasında yapılan görüşmeler sırasında 2022 şubat ayında başlayan Rusya’nın, Ukrayna’ya işgal girişimi ile başlayan kriz, komşu ülkeleri endişelendirmişti. İki ülke arasında yaşanan savaş sonrası Kırgızistan ile Tacikistan, sınır güvenliğini güvenlik altına almak istemesi bu anlaşmanın önemini bir kere daha doğruladı.

Kırgızistan ve Özbekistan, yönetiminin anlaşma konusunda uzlaşmaya varması bu kararı somut bir delil olarak sunmakta. Rusya’nın, Ukrayna’ya işgal girişimi ile bölgesel risklerin taşıdığı sorunlar anlaşmanın önemini vurgular nitelikte göründü. Ayrıca Türk Devletler Teşkilatı barışı ve güvenliği sağlamak amacıyla yapılan görüşmelere destek verdiğini belirtmişti. Bölge istikrarı ve güven duygusu ülkeler için büyük önem arz ediyor. Sınır geçiş noktasında daha önce kapatılan bir duvarın yıkılmasıyla Taşkent ve Bişkek’in, anlaşma konusunda istikrarını sürdürmek istediklerini  ve ilişkilerin olumlu bir çizgide ilerlediğini gösteriyor.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Basın Sözcüsü  Bayterek, Başkan Sadır Caparov'un, Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te 11-12 Mart'ta yaptığı resmi ziyaretinin ardından bir açıklamada bulunmuştu. Taşkent ve Bişkek arasında tartışmalı sınır bölgelerinin 3 ay içerisinde uzlaşmaya varacaklarını ve bu konuda anlaştıklarını ifade etti. 30 yıldır anlaşılamayan sınır sorunu geçiş noktasında bulunan bir duvarların yıkılma girişiminin ardından gün geçtikçe çözüme kavuşacağı öngörülmekte.