Kolombiya’da hükümet ile silahlı gruplar arasında neler yaşanıyor?

Kolombiya’da hükümetler ile silahlı gruplar birçok kez müzakere masasına oturdu. Ancak barış görüşmeleri ya olumsuz sonuçlandı ya da ilerleyen zamanlarda sekteye uğradı. 2022 yılına gelindiğinde ise eski bir gerilla olan Gustavo Petro’nun cumhurbaşkanı seçilmesiyle 10 silahlı grup tek taraflı ateşkes ilan etti. Solcu lider Petro, 1 Ocak’ta da beş örgütle 30 Haziran’a kadar karşılıklı ateşkeste anlaşıldığını duyurdu. Peki, Kolombiya’da silahlı grupları hükümet ile anlaşmaya iten şey ne oldu?

08/01/2023 13:13 Güncelleme: 10/06/2024 14:26

Kolombiya yıllardır çatışmalarla anılıyor. Ortaya çıkan ekonomik sorunlar ve bu sorunlarla bağlantılı olan çatışmalar, karma nüfus yapısı ve eşitsiz ekonomik düzen ülkedeki ayrışmaları derinleştiriyor. Bu ayrıştırmalar da; çatışmaların temel sebepleri arasında yer alıyor.

Kolombiya’da uzun yıllar devam edecek olan çatışmaların temelleri, ülkedeki bağımsızlık mücadelesinin ardından başlayan Liberal-Muhafazakar ayrışmasının etkileri ile atıldı.

Birçok farklı grubun etkin olduğu çatışmalarda, Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri-Halk Ordusu (FARC-EP) önemli aktörlerden birisi oldu.

1948 yılında Liberal Parti liderinin bir suikast sonucu öldürümesinin ardından ülkede Liberal Parti ve Muhafazakar Parti taraftarları arasında bir iç savaş başladı. Şiddet dönemi ( La Violencia) olarak adlandırılan bu iç savaş, askeri bir darbe ile sonlanana kadar devam etti. La Violencia dönemindeki çatışmalar askeri darbenin etkisiyle azalsa da; bu dönem birçok silahlı grubun ortaya çıkmasına zemin hazırladı.

Bu dönemde ortaya çıkan silahlı gruplardan biri de FARC-EP oldu.

Bu dönemde yalnızca Komünist Parti’ye bağlı bir örgüt olan FARC-EP'nin zaman içinde eylem biçimleri farklılaştı. Örgüt; Venezuela, Peru ve Ekvador gibi ülkelerden yardım almaya başladı.

Topraksız köylülere toprak sağlamak amacıyla eylemlerine başlayan örgüt, ilk zamanlarda halktan büyük destek gördü. Ancak ilerleyen zamanlarda örgütün eylemlerinde meydana gelen değişimler FARC-EP'ye olan desteği azalttı.

BBC’ye göre, 1980’lerden 2000’lere kadar devlet ile FARC arasında çeşitli barış denemeleri yaşandı ancak hepsi başarısızlıkla sonuçlandı.

2010 yılına gelindiğinde ise iktidara gelen Juan Manuel Santos'un barış siyasetine yönelmesiyle FARC, 19 Kasım 2012’de tek taraflı ateşkes ilan ettiğini duyurdu. 2016 yılında da Kolombiya hükümeti ile solcu FARC örgütü, 52 yıldır devam eden iç savaşı sona erdiren bir anlaşma imzaladı.

Dönemin Cumhurbaşkanı Juan Manuel Santos ve FARC lideri Timoleon Jimenez, mermiden yapılan bir kalemle anlaşmaya imza attıktan sonra el sıkıştı.

KOLOMBİYA, ELN ile MÜZAKERELERE BAŞLADI

FARC, barış görüşmelerine ülkenin ikinci büyük isyancı grubu Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun da (ELN) dahil edilmesi için hükümete çağrısında bulunmuştu.

ELN, Küba devriminden alınan ilhamla radikal Katolik rahipler tarafından 1964'te kurulmuştu.

Marksist gerilla hareketi olan ELN, Kolombiya-Venezuela sınırına yakın bölgelerdeki etkisini artırmış; silahlı saldırıların yanı sıra insan kaçırma ve haraç alma gibi eylemlere yönelmişti.

Ülkenin en büyük silahlı isyancı grubu FARC'la (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri) müzakerelerde sona yaklaşan hükümet; Mart 2016’da ülkedeki ikinci büyük gerilla grubu ELN ile de müzakerelere başladı.

Dönemin Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos, “ELN'nin Kolombiya'da barışın yaratılmasında rol oynayabileceğini ve rol oynaması gerektiğini” söyledi.

Ancak 2019 yılında başkent Bogota’da bir polis akademisine düzenlenen saldırıda 22 kişinin hayatını kaybetmesinin ardından, dönemin Cumhurbaşkanı Ivan Duque, ELN ile yapılan görüşmelerden çekildiğini açıkladı.

KOLOMBİYA’NIN YENİ LİDERİ ESKİ BİR GERİLLA

Haziran 2022’de Kolombiya’da yapılan ikinci tur başkanlık seçimlerini Sol İttifak’ın (Pacto Historico) adayı Gustavo Petro kazandı. Böylece Petro, ülke tarihindeki ilk solcu devlet başkanı oldu.

Gustavo Petro, 17 yaşındayken 1970'lerde kurulan "şehir gerillası hareketi" 19 Nisan hareketine ya da daha bilinen ismiyle M19'a katılmıştı.

Hükümetle 1990'da anlaşarak silah bırakan M19'un eski üyelerinden Gustavo Petro, ilk kez 1991'de meclise girmişti. Petro 2006'da senatör olduğu Kolombiya'da, 2010 ve 2018'de girdiği devlet başkanlığı seçimi yarışında başarılı olamamıştı.

Ancak 19 Haziran 2022’de yapılan cumhurbaşkanlığı ikinci tur seçimini Gustavo Petro yüzde 50,01 oyla kazandı.

8 Ağustos’ta cumhurbaşkanlığı görevini Ivan Duque'den devralarak yemin eden Petro, “İki toplum istemediğim gibi iki ülke de istemiyorum. Güçlü, adil ve birleşik bir Kolombiya istiyorum" ifadelerini kullandı.

AFP’nin aktardığına göre Gustavo Petro, "Kolombiya'ya yüzyıllardır sahip olmadığı, huzur ve barışı sağlayacaklarını" ifade etti.

Kolombiya Devlet Başkanı Petro, ülkedeki silahlı gruplara da barış görüşmeleri çağrısında bulunarak "Kolombiya'da barışın mümkün olması için diyalog, birbirimizi anlamamız, ortak yollar bulmamız ve değişiklikler inşa etmemiz gerekiyor. Kolombiya'nın her köşesine barış ve huzuru getirmek için yorulmadan çalışacağız. Bu, barış hükümetidir ve bu şekilde hatırlanacak. Ülkenin tüm bölgelerinde sosyal diyalog hakim olacaktır" diye konuştu.

SİLAHLI GRUPLARLA BARIŞ GÖRÜŞMELERİ YENİDEN BAŞLADI

Geçtiğimiz kasım ayında Kolombiya hükümeti ile ELN arasındaki barış görüşmeleri üç yıl aradan sonra yeniden başladı. İki tarafın heyetleri Venezuela’nın başkentinde bir araya geldi.
Görüşmenin ardından yayımlanan ortak bildiride, “tarafların tam bir siyasi ve ahlaki iradeyle diyalog sürecini başlatmakta anlaştıkları” duyuruldu.

Bildiride ayrıca “müzakerelerin hedefinin barışı tesis etmekle somut, acil ve gerekli değişiklikler yapmak olduğu” belirtildi, karşılıklı “kalıcı tavizler verilmesi” gerektiği kaydedildi.

Aralık 2022’de ise Kolombiya hükümeti ile ELN arasında ilk anlaşmanın sağlandığı bildirildi.

Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, ülkenin batısında yerinden edilmiş yerli halkın topraklarına güvenli dönüşüne ilişkin ELN ile ilk anlaşmanın yapıldığını açıkladı.

ELN lideri Eliecer Herlinto Chamorro da Twitter’dan yaptığı açıklamada, “Yalnızca ülkenin gerçeklerindeki değişiklikler bizi barışa götürecek. Bu nedenle, toplumun katılımıyla ve hükümetlerin dönüşümleri sayesinde umarım başarıya ulaşır” ifadelerini kullandı.

BEŞ SİLAHLI GRUPLA ALTI AY ATEŞKES İLAN EDİLDİ

Cumhurbaşkanı Gustavo Petro seçim kampanyasında iç savaşa son vermeyi vadetmişti.

Petro, silah bırakarak yasal bir siyasi parti kuran ancak son dönemlerde barış anlaşmasının hükümlerine itiraz etmeye başlayan FARC’la da temas kuracağını söylemişti.

Solcu lider, uyuşturucu ticareti ile yasa dışı madencilik faaliyetlerine karışan suç örgütleriyle de masaya oturacağını belirtmişti.

1 Ocak’ta Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro; Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) Marquetalia Merkez Komutanlığı, silah bırakmayan eski Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri muhalifleri (FARC), Kolombiya Gaitanista Öz Savunma Kuvvetleri ve Sierra Nevada Öz Savunma Kuvvetleri ile altı aylık ateşkes sağlandığını duyurdu.

Twitter hesabından ateşkes kararını duyuran Petro, ülkeye "topyekun barış" geleceğini söyleyerek, "Bu cesur bir harekettir. İkili ateşkes, silahlı örgütlerin ve devletin buna saygı duymasını zorunlu kılar. Ulusal ve uluslararası bir teyit mekanizması olacak. Kolombiya'ya topyekun barış gelecek" ifadelerini kullandı.

Anlaşmanın 1 Ocak-30 Haziran tarihlerini kapsadığın açıklayan Petro, "Bu ateşkesin amacı, etnik-bölgesel, köylü toplulukları ve genel olarak insani durumları ön plana çıkarmak ve saldırgan eylemleri askıya almaktır" diye belirtti.

Müzakerelerin ilerlemesine bağlı olarak tarihin uzatılabileceğini söyleyen Petro, sürecin ulusal ve uluslararası gözetiminin Birleşmiş Milletler Doğrulama Misyonu (BM), Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) ve Katolik Kilisesi tarafından yapılacağını açıkladı.

3 Ocak’ta yapılan açıklamada ise silahlı gruplarla yapılan ateşkes anlaşmasının iki ayda bir uyum kontrolünden geçirileceği bildirildi.

Blu Radio’ya konuşan İçişleri Bakanı Alfonso Prada, zor bir görevin kendilerin beklediğini söyleyerek, “En zor şey doğruluğunu teyit etmektir. Her iki ayda bir, bu kuruluşların her birinde ve her bölgede sürecin nasıl geliştiğine dair gözlem yapmak gerekiyor” ifadelerini kullandı.

KOLOMBİYA'DA İÇ SAVAŞ SONA MI ERDİ?

Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro her ne kadar Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) ile altı aylık ateşkes ilan edildiğini açıklasa da ELN bunu yalanlıyor.

ELN’nin yerel basında yayımlanan açıklamasında, Kolombiya hükümeti ile “altı aylık ikili“ herhangi bir anlaşmanın olmadığı, bu konunun müzakere masasında alınmadığı ifade edildi.

Söz konusu açıklamada, “ELN’nin yalnızca katıldığımız diyalog masasında tartışılan ve üzerinde anlaşmaya varılan hususlara uyduğunu çeşitli vesilelerle belirttik. Tek taraflı hükümet kararnamesi anlaşma olarak kabul edilemez” denildi.

AA’da yer alan habere göre, ELN’nin açıklamasında, Meksika’da yapılacak bir sonraki müzakerelerde ikili ateşkes önerisinin tartışılmasına hazır olunduğu belirtilerek, “Hükümet kararnamesini, bir sonraki anlaşmada incelenecek bir teklif olarak anlıyoruz” değerlendirmesi yapıldı.

Kolombiya’da hükümet ile silahlı örgütler arasında barış tam olarak sağlanamadı. Ancak hem hükümet hem de silahlı örgütler, ülkede barışın sağlanması için somut adımlar atıyor.

Geçtiğimiz eylül ayında solcu lider Petro’nun barış çağrısının ardından 10 silahlı grup tek taraflı ateşkes ilan etmişti.

Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro’nun eski bir gerilla olması ülkedeki silahlı grupları, barışın bir parçası olmaya itiyor.

Türkiye