Türkiye-Somali ilişkilerinde yeni dönem

2011 yılından itibaren gelişen Türkiye-Somali ilişkileri, iç savaş ve kıtlık gibi sorunlarla mücadele eden Somali’ye nefes aldırdı. Türkiye ise Afrika’ya açıldığı süreçte Somali ile ilişkilerine çok önem verdi. Peki, Türkiye-Somali ilişkilerinde son durum ne? Somali, Türkiye’nin Afrika’daki politikaları için neden önemli bir konumda?

28/08/2021 13:40 Güncelleme: 10/06/2024 14:03

2011 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gerçekleştirdiği tarihi ziyaret, Türkiye-Somali ilişkilerinde kritik bir dönemeç oldu. Bu ziyaretin ardından Türkiye-Somali ilişkileri her geçen gün gelişme kaydetti.

Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler ilk olarak 1979 yılında açılan Mogadişu Büyükelçiliği ile başladı. 1991 yılında yaşanan Somali iç savaşı ise Büyükelçiliğin kapatılmasına neden oldu.

Türkiye’nin 1998 yılında ilan ettiği “Afrika’ya Açılım Eylem Planı” kıtadaki yeni politikası ve strateji açısından oldukça önemli bir dönüm noktası oldu. Bu hamlenin ardından 2005 yılı ise “Afrika Yılı” olarak ilan edildi.

Türkiye, Afrika kıtası ile ilişkilerinde önemli bir ivme kazanırken, 2008 yılındaki Afrika Birliği (AfB) zirvesinde bu kıtanın stratejik ortağı ilan edildi. Yine 2008 yılında İstanbul’da Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi düzenlenirken, 2010 yılında ise Afrika Stratejik Belgesi kabul edildi.

19 Nisan 2009 tarihinde “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Somali Federal Cumhuriyeti Arasında Teknik İşbirliği Anlaşması” imzalandı.

Cumhurbaşkanı’nın 19 Ağustos 2011’deki Somali ziyareti, iki ülke ilişkileri açısından son derece önemli bir dönüm noktası oldu. Açlık, kuraklık ve siyasi istikrarsızlık ile mücadele eden Somali’ye, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyareti, yeni bir dönemin başlamasını beraberinde getirdi. Türkiye’nin Mogadişu Büyükelçiliği, 1 Kasım 2011 tarihinden itibaren yeniden faaliyete geçti.

Türkiye son 10 yıldır; Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), Kızılay ve sivil toplum kuruluşları üzerinden Somali’ye yardım çalışmalarında bulunuyor. Özellikle Türkiye’de gerçekleştirilen “İstanbul Toplantıları” ve “Ankara Deklarasyonu”, iki ülke ilişkilerinin gelişmesinde önemli bir rol oynadı.

Türkiye; iç savaş, açlık ve kıtlıkla mücadele eden ve insani krizlerin yaşandığı Somali’de; yaşanan gelişmelere kayıtsız kalmadı. Somali’deki insani krizlere sürekli dikkat çeken Türkiye, uluslararası kamuoyunun dikkatini bu ülkeye çekmek için birçok girişimde bulundu.

Türkiye, 2011 yılından bu yana hem devlet kurumları hem de STK’lar üzerinde Somali’ye yardımlarını sürdürüyor. Altyapı, güvenlik, eğitim, sağlık ve gıda alanında Somali’ye birçok yardımda bulunan Türkiye; aynı zamanda bu ülkeyi Afrika kıtasına açılan bir kapı olarak görüyor.

Türkiye bu ülkeye yaptığı yardımları dolaylı yoldan yapmak yerine doğrudan sahaya inerek yapmayı tercih ediyor. Batılı ülkeler Somali’ye yatırım yapmak için ülkede siyasi istikrarın oluşmasını beklerken, Türkiye ise bu ülkede siyasi istikrarın sağlanması için yatırımlarda bulunmaya devam ediyor.

Somali’ye yönelik uzun vadeli kalkındırma projeleri oluşturan Türkiye, altyapı sistemleri kurarak ülkenin gelişmişliğini artırmak istiyor. Ayrıca eğitim programları ile ülkedeki eğitim seviyesini yukarı çekmeyi amaçlayan Türkiye, ülkeyi kendine yetebilir bir duruma getirmeyi istiyor. Türkiye’nin Somali’ye yönelik son 10 yıldaki yardımları 1 milyar doları aşmış durumda.

Türkiye ile Somali arasındaki ticaret hacmi ise geçtiğimiz sene 280 milyon dolar rakamlarına ulaştı. Somali’deki Mogadişu Uluslararası Havalimanı ve Mogadişu Limanı Türk firmaları tarafından işletilmeye devam ediyor. Türkiye şirketlerinin Somali’deki yatırımlarının toplamı ise 100 milyon dolar rakamını aşmış bulunuyor.

20 yıl boyunca iş savaşın etkisinde kalan Somali, tüm devlet kurumlarına varıncaya kadar harabeye dönmüş durumdayken, Türkiye’nin devreye girmesi ile birlikte önemli bir mesafe kaydetti. İlk olarak 1993 yılında Somali’ye asker gönderen Türkiye, Somali’de düşmanlıkların son bulması ve insani yardım harekatı için güvenli ortamın sağlanması amacıyla çalışmalarda bulundu.

Eylül 2017’de kurulan Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığı, iki ülke arasındaki askeri ilişkilere önemli bir ivme kazandırdı. Türkiye’nin yurt dışındaki en büyük askeri eğitim merkezi, Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığı oldu.

Türkiye, burada Somali ordusu için subay ve astsubay yetiştirirken, ülkenin güvenliğini üst düzeye çıkarmayı amaçlıyor.

Somali ordusunun toplam 15-16 bin askerden oluşması beklenirken, Türkiye’nin 5 bin Somalili askeri eğiteceği belirtiliyor. Bu durum, Somali ordusunun 3’te 1’inin Türkiye tarafından eğitileceğini gözler önüne seriyor. Ayrıca Türkiye, burada yıkılan devlet kurumlarını yeniden inşa ediyor.

EMPARYALİST ÜLKELERİN GÖZÜ SOMALİ’DE

Stratejik olarak Afrika’nın en önemli konumundaki ülke olan Somali, emperyalist ülkelerin de en çok ilgilendiği ülkeler arasında yer alıyor. Kıtadaki en uzun sahil şeridine sahip Somali, coğrafi konumu nedeniyle büyük güçlerin buradaki faaliyetlerini artırmasına sebep oluyor. Türkiye, Somali’de emperyalist ülkelerin etkisini kırmaya çalışıyor.

Tüm bunlarla birlikte; eş Şebab el-Mücahidin terör örgütüne karşı yıllardır mücadele içerisinde olan Somali, en çok desteği Türkiye’den alıyor. Türkiye, bölgedeki terör mücadelesinde Somali’ye destek vererek, ülkede siyasi istikrar ve huzur ortamının sağlanmasını istiyor.

Türkiye Recep Tayyip Erdoğan