Ukrayna'nın AB üyeliği önündeki en büyük engel: Viktor Orban

Baran DÖNER - [email protected]

Avrupa Birliği (AB) liderleri, 14 Aralık Perşembe günü Brüksel’de başlayacak zirvede, Ukrayna’nın AB’ye üyeliği ile ilgili müzakerelerin başlayıp başlamaması konusunda oy kullanacaklar.

Rusya-Macaristan ilişkileri gelişiyor: Batı’nın Orban hükümetine tepkisi büyüyorAnaliz

Brüksel’de düzenlenecek ve iki gün sürecek zirvenin gündeminde; Ukrayna’nın birliğe katılması için resmi müzakerelerin başlaması, Ukrayna ekonomisini 2024 yılı boyunca Rusya ile olan savaşında desteklemek üzere 54 milyar euro tutarında AB fonu ve 24 milyar euro tutarında askeri destek sözü yer alıyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, 12 Aralık Salı günü ABD’ye bir ziyaret düzenlemiş ve ABD Başkanı Joe Biden ile görüşerek maddi destek talebinde bulunmuştu. ABD Senatosunda bulunan Cumhuriyetçiler ise Ukrayna için gündeme getirilen 62 milyon euroluk destek paketini başka öncelikleri olduğunu gerekçe göstererek veto etti.

Ukrayna, Rusya ile devam eden iki yıllık savaşında uzun vadeli maddi ve askeri yardım talebi konusunda ilk defa bu kadar çaresiz durumda bulunuyor.

Zelenski, ABD’den şimdilik eli boş dönerken bütün umudunu Brüksel’de düzenlenecek olan AB liderler zirvesine bağlamış durumda. AB Dış Politika Şefi Josep Borrell, birliğin dışişleri bakanları toplantısına liderliği sırasında gazetecilere yaptığı açıklamada, “Avrupa Birliği'nin kırılmayacağını umuyorum çünkü bu Ukrayna'ya verdiğimiz desteği zayıflatma zamanı değil. Tam tersine Ukrayna’ya vereceğimiz desteği arttırmanın zamanıdır” dedi.

Brüksel’de düzenlenecek AB liderleri zirvesinde Bosna Hersek, Gürcistan ve Moldova’yı kapsayan Avrupa Birliği’nin genişlemesine yönelik kararlar ve Ukrayna’ya 50 milyar euroluk yardımı içeren uzun vadeli destek paketi bütçesi, yalnızca 27 ülkenin onay vermesi durumunda oybirliğiyle kabul edilebilir.

Ukrayna’ya yapılması planlanan yardımların gecikmesinin ve AB üyelik müzakerelerinin askıda beklemesinin temel olarak iki sebebi bulunuyor. Ukrayna’nın Rusya ile olan savaşının bir çıkmaza girmesi ve ABD’nin Cumhuriyetçiler nedeniyle desteğini azaltmasının ilk sebep olduğunu söyleyebiliriz.

ABD’de 2024 yılında düzenlenecek olan başkanlık seçimleri de Ukrayna’ya yapılacak yardımları büyük oranda etkiliyor. Çünkü ABD başkanının değişmesi durumunda yeni başkanın Ukrayna’ya yönelik nasıl bir politika izleyeceği belirsizlik yaratıyor. Ukrayna’nın AB’ye üyeliğinin önündeki ikinci ve en önemli engel ise Macaristan Başbakanı Viktor Orban. Macaristan’ın milliyetçi başbakanı, AB üye ülkeler içerisinde Rusya yanlısı tavır alan tek lider konumunda bulunuyor.

UKRAYNA’NIN AB ÜYELİĞİNE “ORBAN” ENGELİ

Macaristan, Ukrayna’nın AB üyeliği müzakerelerinin başlamasının önündeki en büyük engel konumunda bulunuyor. Başbakan Viktor Orban, 13 Aralık Çarşamba günü yaptığı açıklamada, ülkesinin Brüksel’de düzenlenecek AB liderleri zirvesinde Ukrayna için AB üyeliği müzakereleri başlama önerisini engelleyeceğini ve savaş nedeniyle harap durumda olan Ukrayna’nın birliğe katılması durumunda AB için öngörülemeyen sonuçların ortaya çıkacağını vurguladı. 

Orban, çarşamba günü parlamentoda milletvekillerine yaptığı açıklamada, “Ukrayna’yı AB’ye getirme zamanı henüz gelmedi. Kiev ile stratejik bir ortaklığın geliştirilmesinin üyelik müzakerelerine başlamak için bir ön koşul oluşturması gerekiyor. Barışçıl ve refaha ulaşmış bir Ukrayna hedefliyoruz ancak bu mümkün olan en kısa sürede barışın sağlanmasını ve stratejik ortaklığın bilinçli olarak derinleştirilmesini gerektiriyor ve bunun için de birkaç yıla ihtiyacımız olacak” ifadelerini kullandı.

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ise Budapeşte’yi üyelik müzakerelerine engel çıkarmakla suçlayarak, “Eğer Brüksel’de düzenlenecek AB liderleri zirvesinden olumlu bir haber gelmezse bu Putin’in kararı veto ettiği anlamına gelecektir” şeklinde konuştu.

Macaristan, enerji arzının büyük bir bölümü için Rusya’ya güveniyor ve Başbakan Viktor Orban, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Avrupa’daki en güçlü müttefiki olarak görülüyor. Budapeşte hükümeti, savaş nedeniyle Rusya’ya uygulanan yaptırım ve ambargolar ile ilgili çalışmaları engelledi ve Rusya’dan ek petrol ve doğal gaz alımına devam etti.

Orban, AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu’nun Ukrayna’nın birliğe katılım müzakerelerine başlamak için belirlenen şartları yerine getirdiğine dair diyaloglara itiraz etti.

Orban ayrıca, Ukrayna’nın katılım müzakerelerinin Avrupa Birliği’ne üye olan 27 ülkeye fon dağıtmak amacıyla kullandığı sistemi yeniden şekillendireceğini ve bunun Macaristan için daha az fonla sonuçlanacağını belirtiyor.

Macaristan ile AB arasında başkanlık krizi büyüyor: Budapeşte'nin görev süresi ertelenebilirAnaliz

Viktor Orban, 14 Aralık Perşembe günü Brüksel’de başlayacak olan zirveye liderlik edecek olan Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel’e gönderdiği mektupta, Ukrayna’nın birliğe katılma kararını zorlamanın AB’yi yok edebileceği konusunda uyardı. Diğer hükümet liderleri, bakanlar ve AB yetkilileri, Orban’ın Ukrayna konusunda ne istediğini bilmediklerini ve bu durumun kafa karışıklığı yarattığını düşünüyor. 

Litvanya Dışişleri Bakanı Gabrielius Landsbergis, yaptığı açıklamada, “Sadece Ukrayna değil, diğer birçok konuda da Budapeşte’nin tutumu hakkında anladığım tek şey, Avrupa’ya ve Avrupa’nın temsil ettiği bütün değerlere karşı olmalarıdır. Ukrayna konusunda aklın galip geleceğini umuyorum. Eğer umduğum gibi olmazsa karanlık zamanlar bizi bekliyor” dedi.

Finli mevkidaşı Elina Valtonen ise "Macaristan’ın son aylardaki konumu gerçekten çok içler acısı. Gerektiği sürece Ukrayna’ya yardım etmeliyiz. Yardımlarımız Ukrayna için çok önemli” ifadelerini kullandı.

Polonya’nın yeni Başbakanı Donald Tusk da açıklamalarda bulunarak, “Ukrayna konusunda umursamazlık kabul edilemez. Herkesin aynı doğrultuda fikir belirteceğine inanıyorum” şeklinde konuştu.

Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, 11 Aralık Pazartesi günü AB Dışişleri Bakanları ile bir araya geldi. Kuleba, açıklamasında, “Macaristan’dan gelen bu sert açıklamaları anlamakla mücadele ediyoruz. Ukrayna’nın AB üyelik müzakerelerinin başlaması için gereken tüm koşulları yerine getirdiğini düşünüyorum” ifadelerini kullandı.

Avrupa Birliği, Ukrayna’nın AB’ye üyelik hedeflerini veto etmekle tehdit eden Viktor Orban’ı kararından vazgeçirmek için dondurulan fonu tekrardan açmayı gündeme getirdi.

Bloomberg’in paylaştığı habere göre, Viktor Orban’ın üst düzey yardımcılarından birisi, 30 milyar euro civarında olan dondurulmuş fonun tamamının açılmasını talep ediyor.

HEDEF GÜÇLÜ BİR UKRAYNA

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 13 Aralık Çarşamba günü parlamento üyelerine seslendiği konuşmasında, AB liderlerini Ukrayna’ya yönelik planlanan mali yardımı ve Kiev’in birliğe üyelik müzakerelerini desteklemeye davet etti.

Leyen, “Ukrayna’nın bugün güçlü olması için gereken her şeyi vermeliyiz. Böylece adil bir barış müzakereleri için yarın masada daha güçlü olabilir” dedi.

AB’nin Ukrayna’ya ayırdığı 54 milyar euroluk mali destek paketi Macaristan’ı oldukça rahatsız ediyor. Viktor Orban’ın Ukrayna’nın AB’ye üyelik müzakerelerine destek vermeme açıklaması da bu durumla bağlantılı görünüyor.

Orban, AB fonundaki milyarlarca euroya erişmek ve kendi dondurulan fonunun tekrardan açılmasını sağlamak için Brüksel’e bir anlamda şantaj yapıyor diyebiliriz.

Zelenski, Rusya ile olan savaşı kaybetme riskiyle karşı karşıyayken Orban Avrupa’da daha fazla güce sahip olmak istiyor. Viktor Orban, Haziran 2024’te yapılacak ve milliyetçi partilerin kazanmasını beklediği Avrupa Parlamentosu seçimlerini oldukça önemsiyor.

Zelenski'nin şu anda ülkesi adına beklediği en önemli şey, Ukrayna’nın AB’ye katılım müzakerelerine davet edilmesi ve yaklaşık 78 milyar euroyu bulan ekonomik ve askeri yardım çekini elde etmek olacak.

Macaristan Başbakanı Viktor Orban için ise AB ve Ukrayna’nın stratejik ortaklık üzerinde anlaşması zirveyi başarılı kılacaktır. Bu durum, Ukrayna’nın AB’ye üyeliği için sadece küçük bir adım olacak. Milyarca euroyu bulan AB fonlarının kullanılmasının önünün açılması da Orban için bir zafer niteliği taşıyacaktır.

Viktor Orban, 13 Aralık Çarşamba günü Macaristan’ın haftalık haber dergisi Mandiner’e verdiği röportajda “Brüksel’den ayrılmayı düşünmüyoruz” dedi ve AB’ye net bir mesaj gönderdi:

“Brüksel’i işgal edeceğiz”

Ukrayna'nın NATO'ya üyeliğinin önündeki en büyük engel: Savaşın devam etmesi!Analiz